Η Κεντρική Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών (Federal Reserve – Fed) αποτελεί θεσμό κρίσιμης σημασίας για τη νομισματική σταθερότητα και την οικονομική αξιοπιστία των ΗΠΑ. Ωστόσο, η πρωτοφανής επίθεση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ κατά της Fed φέρνει ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα της ανεξαρτησίας της και τη σημασία της για την αμερικανική οικονομία. Η απόλυση της Λίζα Κουκ, μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου της Fed, μετά από κατηγορίες για απάτη σε στεγαστικά δάνεια, αποτελεί την πιο πρόσφατη κλιμάκωση της πολιτικής αντιπαράθεσης, η οποία εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την αυτονομία της κεντρικής τράπεζας.
Τι σημαίνει «ανεξάρτητη» Κεντρική Τράπεζα;
Η ανεξαρτησία της Fed συνίσταται στην ικανότητά της να αποφασίζει για τη νομισματική πολιτική χωρίς να υπόκειται σε άμεση πολιτική πίεση από τον πρόεδρο των ΗΠΑ ή το Κογκρέσο. Αυτό επιτρέπει στην Fed να καθορίζει επιτόκια με βάση τις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας, αντί να επηρεάζεται από εκλογικούς κύκλους ή πολιτικές σκοπιμότητες. Η ιστορική ρίζα αυτής της ανεξαρτησίας βρίσκεται στη Συμφωνία Υπουργείου Οικονομικών–Fed του 1951, η οποία διαχώρισε τη νομισματική από τη δημοσιονομική πολιτική, εξασφαλίζοντας ότι η κεντρική τράπεζα μπορεί να λειτουργεί αυτόνομα.
Η Fed χρηματοδοτείται κυρίως μέσω των τόκων που εισπράττει από κρατικά ομόλογα, γεγονός που την καθιστά ανεξάρτητη από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Επιπλέον, οι θητείες των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου είναι μακρές και εναλλασσόμενες, μειώνοντας τις πιθανότητες πολιτικής παρέμβασης. Παραδοσιακά, οι πρόεδροι των ΗΠΑ απέφευγαν δημόσιες αντιπαραθέσεις με την Fed, διασφαλίζοντας την αξιοπιστία της νομισματικής πολιτικής.
Γιατί είναι σημαντική η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών;
Η ανεξαρτησία προστατεύει τη νομισματική πολιτική από βραχυπρόθεσμες πολιτικές σκοπιμότητες, επιτρέποντας αποφάσεις που στηρίζονται σε οικονομικά δεδομένα και όχι σε εκλογικά συμφέροντα. Ιστορικά, χώρες που έχουν παραχωρήσει μεγαλύτερη αυτονομία στις κεντρικές τους τράπεζες διατήρησαν καλύτερο έλεγχο του πληθωρισμού. Μελέτες του ΔΝΤ για την περίοδο 2007–2021 επιβεβαιώνουν ότι ισχυρή ανεξαρτησία συσχετίζεται με χαμηλότερο πληθωρισμό. Ανάλυση 17 κεντρικών τραπεζών της Λατινικής Αμερικής έδειξε ότι μεγαλύτερη αυτονομία οδηγεί σε καλύτερη σταθερότητα τιμών και οικονομική αξιοπιστία.
Η Fed, μέσω της ανεξαρτησίας της, μπορεί να ρυθμίζει τα επιτόκια, να εφαρμόζει πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης ή σύσφιξης, και να ανταποκρίνεται στις μακροοικονομικές προκλήσεις χωρίς άμεση πολιτική πίεση. Η ανεξαρτησία ενισχύει επίσης την εμπιστοσύνη των αγορών, μειώνοντας την αβεβαιότητα για επενδυτές, επιχειρήσεις και καταναλωτές.
Τα αντεπιχειρήματα
Παρά τα πλεονεκτήματα, υπάρχουν επικριτές που υποστηρίζουν ότι η πλήρης ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών δεν εγγυάται πάντοτε αποτελεσματική πολιτική. Η Fed αδυνατούσε να προβλέψει την κρίση του 2008 και η αντίδρασή της στην πληθωριστική έξαρση μετά την πανδημία ήταν αργή. Οι πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης, αν και αναγκαίες, κατηγορήθηκαν για αύξηση των ανισοτήτων μέσω ενίσχυσης της αξίας των περιουσιακών στοιχείων.
Επιπλέον, η ανεξαρτησία μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα λογοδοσίας, καθώς οι αποφάσεις για επιτόκια και νομισματικά μέτρα λαμβάνονται συχνά χωρίς άμεση δημοκρατική εποπτεία. Οι πολίτες και οι πολιτικοί μπορεί να θεωρούν ότι η Fed παραμένει αποκομμένη από τις κοινωνικές ανάγκες και την ευρύτερη οικονομική πραγματικότητα, ειδικά όταν τα επιτόκια παραμένουν υψηλά σε περιόδους οικονομικής επιβράδυνσης.
Η πρόκληση Τραμπ για την ανεξαρτησία της Fed
Ο Ντόναλντ Τραμπ επιτίθεται στον πρόεδρο της Fed, Τζερόμ Πάουελ, για τη διατήρηση υψηλών επιτοκίων και για την αργή μείωσή τους, υποστηρίζοντας ότι η οικονομία χρειάζεται φθηνότερο δανεισμό για να περιοριστεί το δημόσιο χρέος. Η απόλυση της Λίζα Κουκ, μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου, έρχεται σε συνέχεια της τοποθέτησης του επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων του Τραμπ στο Δ.Σ., εκκινώντας μια έντονη νομική και πολιτική διαμάχη για την ανεξαρτησία της Fed.
Παρά τις επιθέσεις, οι προσπάθειες χειραγώγησης της Fed δεν μπορούν να μειώσουν άμεσα το μακροπρόθεσμο κόστος δανεισμού. Τα επιτόκια των 10ετών ομολόγων διαμορφώνονται από τις αγορές παγκοσμίως και επηρεάζουν στεγαστικά, επιχειρηματικά και κρατικά δάνεια. Ακόμη και αν η Fed μειώσει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, η σταθερά υψηλή απόδοση των μακροπρόθεσμων ομολόγων παραμένει, λόγω εμπορικής πολιτικής Τραμπ, δασμών και υψηλού δημοσιονομικού ελλείμματος.
Η Fed βρίσκεται σε δύσκολη θέση: αν υποκύψει στις πιέσεις και μειώσει υπερβολικά τα επιτόκια, η αξιοπιστία της θα πλήττεται, ενισχύοντας τον πληθωρισμό και αναστατώνοντας τις αγορές. Η εμπειρία των ΗΠΑ δείχνει ότι η πολιτική παρέμβαση σε ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα, προκαλώντας οικονομική αβεβαιότητα και υψηλότερο κόστος δανεισμού μακροπρόθεσμα.
Συνολικά, η ανεξαρτησία της Fed είναι κρίσιμη για την ικανότητα των ΗΠΑ να διατηρούν σταθερό πληθωρισμό και εμπιστοσύνη στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η επιθετική στρατηγική του Τραμπ αποτελεί σημαντική πρόκληση και δείχνει πόσο εύθραυστη μπορεί να γίνει η ισορροπία της νομισματικής σταθερότητας.
Οι επεμβάσεις και οι πιέσεις του προέδρου στη Fed δεν επηρεάζουν μόνο την εσωτερική οικονομία των ΗΠΑ, αλλά προκαλούν και σοβαρές συνέπειες διεθνώς. Οι αποφάσεις για επιτόκια, οι πολιτικές δασμών και η αβεβαιότητα για το χρέος μεταφράζονται σε αυξημένη μεταβλητότητα στις παγκόσμιες αγορές ομολόγων, επηρεάζοντας τη χρηματοδότηση αναδυόμενων οικονομιών και αυξάνοντας το κόστος δανεισμού διεθνώς.
Επιπλέον, η αβεβαιότητα γύρω από τις μακροοικονομικές πολιτικές των ΗΠΑ εντείνει την αστάθεια στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, επηρεάζει το διεθνές εμπόριο και περιορίζει την εμπιστοσύνη των επενδυτών, με αποτέλεσμα η ασταθής νομισματική πολιτική ενός μεγάλου παγκόσμιου παίκτη να έχει άμεσο αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομική σταθερότητα.
Πηγή: newmoney.gr