Του Ξένιου Μεσαρίτη
Η πλειοψηφία των Κυπρίων, σχεδόν 6 στους 10, καταδικάζει την αγορά καπνικών προϊόντων από τα κατεχόμενα, θεωρώντας ότι όσοι το πράττουν δεν είναι «έξυπνοι καταναλωτές», αλλά συμβάλλουν σε ένα πρόβλημα με πολλαπλές κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις.
Αυτό είναι ένα από τα πολλά ευρήματα της νέας παγκύπριας έρευνας της MARC, για λογαριασμό της Philip Morris Cyprus, η οποία παρουσιάστηκε στη Λευκωσία υπό τον τίτλο «Καπνικές συνήθειες, προκλήσεις και η επόμενη μέρα».
Στην παρουσίαση συμμετείχαν ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της MARC Α.Ε. Θωμάς Γεράκης, ο Γενικός Διευθυντής της Philip Morris Cyprus & Malta Γρηγόρης Καμπέρης, και η δημοσιογράφος Στέλλα Στυλιανού, που συντόνισε τη συζήτηση.
Ένας στους τρεις καπνίζει – αλλά λιγότερα τσιγάρα
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 32% των Κυπρίων δηλώνει ότι καπνίζει σήμερα, ποσοστό που παραμένει σχεδόν αμετάβλητο από το 2022. Πιο συγκεκριμένα, το 21,6% είναι συστηματικοί καπνιστές, το 10,4% περιστασιακοί, ενώ το 23,7% χαρακτηρίζονται πρώην καπνιστές.
Ο μέσος αριθμός τσιγάρων ημερησίως έχει όμως μειωθεί, από 15 το 2023 σε 13 το 2025.
Αύξηση στους χρήστες εναλλακτικών προϊόντων
Οι χρήστες εναλλακτικών προϊόντων καπνίσματος (όπως θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και ηλεκτρονικά τσιγάρα) αυξάνονται σταθερά: από 16,2% το 2022 σε 21,1% το 2025.
Από αυτούς το 54,4% χρησιμοποιεί θερμαινόμενα προϊόντα καπνού τύπου, το 18,3% ηλεκτρονικά τσιγάρα με υγρό και μπαταρία, το 15,9% ηλεκτρονικά τσιγάρα μιας χρήσης, το 8,9% ηλεκτρονικό τσιγάρο που γεμίζει με καψούλες υγρού και ένα 0,6% προϊόντα με σακουλάκια νικοτίνης, τα οποία εμφανίζονται για πρώτη φορά σε δείγμα έρευνας στην Κύπρο.
Όπως επεσήμανε ο Γρηγόρης Καμπέρης, τα σακουλάκια νικοτίνης κυκλοφορούν ήδη σε 14 χώρες της Ε.Ε. και πάνω από 45 διεθνώς, αλλά στην Κύπρο παραμένουν εκτός ρυθμιστικού πλαισίου, γεγονός που απαιτεί άμεση θεσμική αντιμετώπιση προς όφελος και προστασίας των καταναλωτών.
Οι καπνιστές ζητούν ενημέρωση
Στην ερώτηση «πόσο ενημερωμένοι θεωρείτε ότι είστε για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος;», μόνο το 22% απάντησε «πολύ ενημερωμένος», ενώ το 37,4% δήλωσε «έχω ελάχιστη ή καθόλου πληροφόρηση».
Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων υποστηρίζει ότι οι καπνιστές θα πρέπει να έχουν σαφή, αξιόπιστη και προσβάσιμη ενημέρωση για τις τιμές, τα χαρακτηριστικά και τις επιπτώσεις αυτών των προϊόντων.
«Η ενημέρωση των καπνιστών για τα εναλλακτικά προϊόντα είναι ένα ζήτημα δημόσιας υγείας και ορθής επιλογής, όχι προώθησης», τόνισε ο Γρηγόρης Καμπέρης.
Πληγή το παράνομο εμπόριο
Το παράνομο εμπόριο καπνικών προϊόντων από τα κατεχόμενα εξακολουθεί να αποτελεί ένα οξύ και υπαρκτό πρόβλημα, σύμφωνα με τους ερευνητές το 80,4% των πολιτών δηλώνει πως ποτέ δεν έχει αγοράσει τσιγάρα από τα κατεχόμενα, ενώ το 19,6% αναφέρει ότι έχει αγοράσει τουλάχιστον μία φορά ενώ το 65,5% πιστεύει ότι δεν λαμβάνονται επαρκή μέτρα ελέγχου της παράνομης διακίνησης.
Ως σημαντικότερες επιπτώσεις αναφέρονται πρόσβαση σε προϊόντα άγνωστης ποιότητας (27,8%), απώλεια κρατικών εσόδων (18,3%), ενίσχυση του οργανωμένου εγκλήματος (15,3%) και αθέμιτος ανταγωνισμός έναντι νόμιμων προϊόντων (12,4%).
Η άποψη των πολιτών για όσους αγοράζουν από τα κατεχόμενα
Η συντριπτική πλειοψηφία (πάνω από 60%) εκφράζει αρνητική γνώμη για όσους αγοράζουν τσιγάρα από τα κατεχόμενα (βάζουν την τσέπη τους πάνω από την υγεία ή τη νομιμότητα και βλάπτουν το κράτος ενισχύοντας το παράνομο εμπόριο), μόλις το 11,4% θεωρεί ότι πρόκειται για «έξυπνους καταναλωτές» ενώ το 27,6% παίρνει στάση ουδετερότητας με τη φράση «Δεν με απασχολεί καθώς είναι προσωπική τους επιλογή».
Η φορολογία και η «κυπριακή περίπτωση»
Ο Γρηγόρης Καμπέρης σημείωσε ότι η Κύπρος είναι «η μόνη διχοτομημένη πρωτεύουσα της Ευρώπης», με 300 χιλιόμετρα αφύλακτης γραμμής, κάτι που καθιστά ιδιαίτερα εύκολη τη διακίνηση παράνομων καπνικών προϊόντων.
«Οι Κύπριοι καταναλωτές είναι πιο ευάλωτοι στις αυξήσεις τιμών. Μια απότομη αύξηση της φορολογίας θα επιδεινώσει το πρόβλημα του παράνομου εμπορίου», τόνισε, προσθέτοντας πως η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να υπερασπιστεί τη διαφοροποιημένη φορολογική της πολιτική ανάλογα με το πόσο επιβλαβή είναι τα διαφορετικά προϊόντα.
Η έρευνα καταγράφει ότι το 61,4% των πολιτών θεωρεί πολύ πιθανό να αυξηθούν οι αγορές από τα κατεχόμενα αν αυξηθεί η φορολογία, ενώ το 28,5% το θεωρεί «αρκετά πιθανό».
Παράλληλα, 48,7% “συμφωνεί” και 13% “μάλλον συμφωνεί” ότι τα καπνικά προϊόντα πρέπει να φορολογούνται με βάση τον βαθμό βλαπτικότητάς τους.
Τα 6 βασικά σημεία της παρουσίασης
Η παρουσίαση έκλεισε με έξι βασικά σημεία που συνοψίζουν την έρευνα:
- Τρεις στους δέκα Κύπριους εξακολουθούν να καπνίζουν.
- Δύο στους δέκα χρησιμοποιούν εναλλακτικά προϊόντα.
- Οκτώ στους δέκα δεν αγοράζουν από τα κατεχόμενα.
- Επτά στους δέκα θεωρούν ότι δεν υπάρχει επαρκής έλεγχος.
- Έξι στους δέκα συνδέουν τη φορολογία με τον βαθμό βλαπτικότητας.
- Η ανάγκη ενημέρωσης και ρύθμισης νέων προϊόντων αναδεικνύεται ως προτεραιότητα.