Του Ξένιου Μεσαρίτη
Στις 18 Οκτωβρίου ο δικηγορικός κόσμος της Κύπρου αποφασίζει ποιοι θα τον εκπροσωπήσουν για την επόμενη τριετία. Το Economy Today φιλοξενεί το μεγάλο Debate με τους δύο πρωταγωνιστές που διεκδικούν την Προεδρία του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου οι οποίοι καλούνται να απαντήσουν από κοινού 9 καίριες ερωτήσεις. Αλφαβητικά, ο Μιχάλης Βορκάς και ο Χρίστος Κληρίδης κλήθηκαν να απαντήσουν για τους βασικούς πυλώνες του προγράμματός τους, το μέλλον του Ταμείο Συντάξεως των Δικηγόρων, τις καθυστερήσεις στην απόδοση δικαιοσύνης, την περίοδο που τέθηκε στο στόχαστρο ο δικηγορικός κόσμος με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα και τις Κυρώσεις κατά της Ρωσίας και την αποκατάσταση της φήμης του τομέα, την πρόκληση της τεχνολογίας και τον ρόλο που έχει ο ΠΔΣ σε σχέση με την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία. Ο Χρίστος Κληρίδης είχε κερδίσει τις εκλογές τον Οκτώβρη του 2020 και διεκδικεί ακόμα μια τριετία στην ηγεσία του Συλλόγου ενώ ο Μιχάλης Βορκάς, ως ο μέχρι πρότινος Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Λευκωσίας, θέτει υποψηφιότητα για την Προεδρία του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου. 4.000 και πλέον δικηγόροι καλούνται να αποφασίσουν για το ποιος θα ηγείται και ποιοι θα εκπροσωπούν το Σώμα μέσω του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου κατά την επόμενη τριετία.
Διαβάστε δωρεάν ολόκληρο το τεύχος Οκτωβρίου του Περιοδικού Economy Today εδώ
Ερώτηση: Τι πρεσβεύει ο συνδυασμός σας στις επερχόμενες εκλογές του ΠΔΣ και ποιοι είναι οι βασικοί πυλώνες του προγράμματός σας;
Μιχάλης Βορκάς
Tη συλλογικότητα, τη διαφάνεια και τη διάθεση για προσφορά προς όφελος του συνόλου των δικηγόρων.
Η λήψη των αποφάσεων θα γίνεται δημοκρατικά και συλλογικά από όλα τα μέλη του Συμβουλίου του ΠΔΣ, καθώς όλα εκπροσωπούν ισότιμα όλους τους δικηγόρους. Το Συμβούλιο θα ενεργεί με διαφανείς διαδικασίες ώστε να διασφαλίζεται και να επιβεβαιώνεται από τα μέλη μας ότι η κάθε ενέργεια στοχεύει στην προώθηση των συμφερόντων τους και δεν διαπνέεται από προσωπικές σκοπιμότητες, απωθημένα και φιλοδοξίες. Στα πλαίσια αυτά η συμμετοχή του ΠΔΣ στο δημόσιο διάλογο θα πρέπει να γίνεται με τρόπο που να περιορίζει τη δυνατότητα αυτοπροβολής και τυχόν εκμετάλλευσης της θέσης, αλλά παράλληλα θα διασφαλίζει ότι δεν θα προβάλλονται αυθαίρετες θέσεις που θα εκθέτουν το Συμβούλιο και τον δικηγορικό κόσμο.
Παράλληλα, προτεραιότητά μας θα είναι η άμεση αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των Θεσμών προς τον ΠΔΣ και η ενίσχυση της συνεργασίας με άλλους Οργανισμούς και Φορείς της κυπριακής κοινωνίας και οικονομίας για το καλό του δικηγορικού κόσμου αλλά και της οικονομίας.
Ο συνδυασμός μας αφουγκράζεται τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι δικηγόροι και τον κίνδυνο εξαφάνισης που πλανάται πάνω από αρκετά δικηγορικά γραφεία και έχει τη θέληση να βρει λύσεις. Η προσπάθεια να παρουσιαστεί η εικόνα ότι είμαστε σε καλό δρόμο καταδεικνύει είτε άγνοια της πραγματικής κατάστασης, είτε αδιαφορία για τους συναδέλφους.
Χρίστος Κληρίδης
1. Μεταρρύθμιση Δικαιοσύνης στα Πρωτόδικα Δικαστήρια. Ανάθεση δικαιοδοσιών σε εξειδικευμένους τομείς, σε εξειδικευμένους δικαστές.
2. Υλοποίηση του Έργου της Ανεξάρτητης Υπηρεσίας Δικαστηρίων με την εμπλοκή εμπειρογνωμόνων και με τη συμμετοχή του ΠΔΣ και εκπροσώπους των τοπικών.
3. Επίσπευση των διαδικασιών για ανέγερση του Δικαστικού Μεγάρου στη Λευκωσία πριν το 2029 – 2030. Επίσης επίσπευση των εργασιών για το κτήριο Άστρα όπου σχεδιάζεται η στέγαση του Οικογενειακού Δικαστηρίου και Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών το 2025. Στόχος να γίνει η μεταστέγαση εντός του 2024. Αν για οποιονδήποτε λόγο θα μπορούσε να εξευρεθεί εναλλακτικός κατάλληλος χώρος σε σύντομο χρονικό διάστημα καλώς. Ήδη υπεβλήθησαν από εμένα διάφορες προτάσεις στο παρελθόν.
Συμπλήρωση των αναβαθμίσεων και βελτιώσεων στο Επαρχιακό Λευκωσίας και η ανέγερση του νέου χώρου φιλοξενίας επισκεπτών στην καφετερία του Επαρχιακού Λευκωσίας στο προαύλιο του Δικαστηρίου. Ενεργοποίηση του συστήματος ασφαλείας του Δικαστηρίου και εκτός ωρών εργασίας, νύκτα μέχρι πρωίας.
4. Προώθηση ανεξάρτητης Επιτροπής Αναθεώρησης του Κυπριακού Δικαίου και εκσυγχρονισμού του (LAW Commission) και ενίσχυση του γραφείου Επιτρόπου Νομοθεσίας.
5. Επίσπευση των διαδικασιών για:
i. Ψηφιακή αποτύπωση των πρακτικών δικαστηρίου.
ii. ODR (Οnline Dispute Resolution) Eξ αποστάσεως ακροάσεις στις υποθέσεις και διαδικασίες όπου δεν θα ακουσθεί μαρτυρία. π.χ. διοικητικό δικαστήριο, ενδιάμεσες αιτήσεις, εφέσεις.
iii. Διορισμός συνταξιούχων δικαστών και δικηγόρων για το Back log. Κατάργηση του δικονομικού πλαισίου για Back Log Cases και αντικατάσταση με τους νέους Θεσμούς πολιτικής δικονομίας όπου είναι εφικτό.
iv. Βελτίωση του νομικού πλαισίου για παραπομπή Back Log Cases σε διαμεσολάβηση και διαιτησία. Διεύρυνση του καταλόγου δικηγόρων διαιτητών και πιλοτική παραπομπή σε συνεργασία με Ανώτατο Δικαστήριο για έκδοση οδηγιών παραπομπής υποθέσεων στο Κυπριακό Κέντρο Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης ή σε διαιτησία.
6. Τροποποίηση του πλαισίου εισδοχής νέων δικηγόρων στο επάγγελμα με εκσυγχρονισμό του συστήματος εξετάσεων, θεματολογίας, εκπαίδευσης και άσκησης.
7. Υιοθέτηση πολύ επίπεδου συστήματος ταμείου για συντάξεις έτσι που το ταμείο συντάξεων να καταστεί πλέον βιώσιμο. Αποχώρηση όσων δεν επιθυμούν να μείνουν στο σύστημα, περιμετρικές αλλαγές και κατοχύρωση των συντάξεων όσων θέλουν να διατηρήσουν το υφιστάμενο σύστημα για αυτούς με αύξηση των συνεισφορών και όσοι δεν επιθυμούν αύξηση των συνεισφορών τους, μετάβαση σε ταμείο προνοίας αναλογικής φύσης.
8. Παροχή δικαιώματος στο δικαστήριο να καθορίζει και το ύψος των εξόδων κατ’ αποκοπή αφού θα προηγηθεί υποβολή καταλόγου εξόδων από τους δικηγόρους των διαδίκων στο τελικό στάδιο των αγορεύσεων. Διορισμός συνταξιούχων ή άλλων δικηγόρων για σύνταξη διαταγμάτων σε κάθε επαρχία.
9. Βελτίωση και αναθεώρηση του τρόπου εκδικάσεως υποθέσεων για AML και KYC και sanctions. Μελέτη για παραπομπή σε κλιμάκια έμπειρων δικηγόρων κατά το πρότυπο των κλιμάκιων πειθαρχικών υποθέσεων. Βελτίωση και ενίσχυση των πειθαρχικών κλιμακίων και διαδικασιών.
10. Προώθηση για ψήφιση του νομοσχεδίου για εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων. Το νομοσχέδιο συμφωνήθηκε με υπουργό Δικαιοσύνης και είναι ενώπιον της Νομικής Υπηρεσίας για τελική επεξεργασία. Προώθηση των προτάσεων νόμων που εκκρεμούν όπως για ηλεκτρονική ψηφοφορία και σύνταξη ορισμένων συμβάσεων από δικηγόρους μόνο.
Τα πιο πάνω αποτελούν συνέχιση των ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων που έγιναν την προηγούμενη τριετία όπως μεταξύ άλλων των πιο κάτω. Στο πρόγραμμά μας είναι δεδομένο ότι θα συνεχίσουμε τις δραστηριότητές μας και στους πιο κάτω τομείς για βελτίωσή τους και ενίσχυση και συμπλήρωση όπως χρειάζεται.
1. Μεταρρύθμιση Δικαιοσύνης
2. Ηλεκτρονική δικαιοσύνη i-justice σε e-justice.
3. Μητρώο Δικηγόρων: το μητρώο που τηρεί το Ανώτατο Δικαστήριο μεταφέρεται και στον ΠΔΣ και θεσπίζεται τέλος για ετήσια ανανέωσή του από τους δικηγόρους που είναι εγγεγραμμένοι αλλά δεν ασκούν μάχιμη δικηγορία. Εισάγεται ο Θεσμός της διά βίου εκπαίδευσης και για τους δικηγόρους.
4. Διεύρυνση και ενίσχυση Υπο-Επιτροπών του ΠΔΣ.
5. Κανονισμός για τη διαμεσολάβηση στο Οικογενειακό δίκαιο.
6. Κέντρο Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης.
7. Εμπορικό Δικαστήριο και Ναυτοδικείο.
8. Επανέκδοση του Νομικού Βήματος.
9. Εφαρμογή ΠΔΣ στο κινητό.
10. Τεχνολογική αναβάθμιση ΠΔΣ.
11. Αύξηση δικηγορικής ύλης: συμφωνία με το Υπουργείο Εσωτερικών για αγορά υπηρεσιών από δικηγόρους για εξέταση των αιτήσεων πολιτικού ασύλου (και εκπαίδευση από τον ΠΔΣ) και το υπουργείο. Προώθηση νομοθεσίας για αναγκαιότητα σύνταξης ορισμένων συμβάσεων από δικηγόρους.
12. Τομέας Εποπτικού ελέγχου ΞΒΧ/Κυρώσεις, πλήρης αναβάθμιση ελέγχου.
13. Ενεργός συμμετοχή στη δημιουργία Υπηρεσίας για Διαχείριση Δικαστηρίων
14. Νέοι Κανονισμοί ΠολΔικ (Θεσμοί).
15. Πειθαρχικό Συμβούλιο: κλείσιμο 1000 περίπου υποθέσεων που εκκρεμούσαν για χρόνια ως backlog.
16. Ταμείο Συντάξεων δικηγόρων: πρώτη φορά κερδοφορία στα τελευταία χρόνια και αντιμετώπιση του χρόνιου προβλήματος με γενναίες αποφάσεις.
17. Εξωδικαστηριακές επιτροπές: λειτουργία και επίλυση εκατοντάδων υποθέσεων που εκκρεμούσαν για χρόνια ως backlog.
18. Κώδικας Δεοντολογίας: εκσυγχρονισμός μετά από 20 χρόνια του κώδικα, κατόπιν οριζόντιας και κάθετης διαβούλευσης.
19. Υιοθέτηση πλαισίου εταιρικής κοινωνικής ευθύνης:
20. Πρόγραμμα Νομικός Γραμματισμός σε συνεργασία με Υπουργείο Παιδείας – μπήκε ο ΠΔΣ σε σχολεία!
21. Πρόγραμμα JUSTICE FOR ALL.
22. Δράση Κοινής Αντίληψης για την Ισότητα.
23. Δημιουργία και λειτουργία ΤΑΜΕΙΟΥ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΠΔΣ.
24. Εσωτερική αναδιάρθρωση προσωπικού του ΠΔΣ: νέο οργανόγραμμα, σύστημα αξιολόγησης προσωπικού.
25. Επέκταση του ΠΔΣ από επαγγελματικό σώμα σε επιστημονικό και εκπαιδευτικό κέντρο των δικηγόρων.
26. Διεθνής παρουσία του ΠΔΣ: στο CCBE, IBA, ELF με ενεργό συμμετοχή κατά τα τρία χρόνια.
27. Αύξηση μισθού ασκούμενων δικηγόρων κατά 100 ΕΥΡΩ.
28. Πρώτη στα χρονικά έρευνα ανάμεσα στους Νέους δικηγόρους και καταγραφή αντιλήψεων και προβλημάτων που διαχειρίστηκε η νεοσύστατη Επιτροπή Νέων δικηγόρων.
29. Πρώτο Παγκύπριο συνέδριο Women in Law που λόγω της μεγάλης επιτυχίας καθιερώνεται ως θεσμός.
Το Ταμείο Συντάξεως των Δικηγόρων
Ερώτηση: Είναι γνωστό ότι το Ταμείο Συντάξεως των δικηγόρων αντιμετωπίζει σοβαρότατο αναλογιστικό έλλειμμα. Υπάρχει λύση ώστε να μην αδικηθούν ούτε οι «βετεράνοι», ούτε οι νέοι δικηγόροι; Πώς θα διασφαλίσετε τη βιωσιμότητα του Ταμείου Συντάξεως των δικηγόρων;
Μιχάλης Βορκάς
Το ζήτημα της βιωσιμότητας του Ταμείου δεν είναι κάτι καινούργιο. Είναι από τα δυσκολότερα ζητήματα που θα κληθεί να χειριστεί η νέα ηγεσία του Παγκυπρίου. Κι αυτό θα πρέπει να γίνει χωρίς να αδικηθεί κανένας. Δεν πρέπει να προσεγγιστεί ως ένα θέμα που απλά πρέπει να εξαφανιστεί και να πάμε παρακάτω. Θα πρέπει να υπάρξει κατανόηση ότι αποτελεί ζήτημα σύνθετο και πολύπλοκο, αλλά κυρίως ευαίσθητο αφού επηρεάζει όλες τις ηλικίες συναδέλφων με διαφορετικό τρόπο. Και δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται επιπόλαια και να γίνονται χειρισμοί που προκαλούν αναστάτωση στους συναδέλφους, αλλά και εντάσεις μεταξύ τους. Όλοι έχουν δίκιο. Από τη μια οι νέοι που δεν επιθυμούν να συνεισφέρουν χωρίς προοπτική να λάβουν κάτι στο μέλλον και από την άλλη οι παλαιότεροι που συνεισέφεραν και βασίζονταν στην προοπτική να λάβουν σύνταξη όταν θα αφυπηρετούσαν ώστε να έχουν μια καλύτερη ζωή στη συνταξιόδοτηση. Το σίγουρο είναι πως κάποια μέρα θα φθάσουμε όλοι στην ηλικία της σύνταξης και όλοι θα κοιτάξουμε πίσω. Εύχομαι να μην είναι όμως αργά για κανένα μας.
Αυτό που έχει γίνει κατανοητό είναι ότι το υφιστάμενο σύστημα δεν μπορεί να συνεχίσει ως έχει. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να βρούμε εκείνο το σχήμα που θα εξυπηρετεί όλες τις ανάγκες. Προτού όμως γίνει αυτό, θα πρέπει κατ’ αρχάς να εντοπιστούν με αυστηρό έλεγχο όσοι δεν ασκούν πραγματικά τη δικηγορία και δεν συνεισφέρουν στο Ταμείο ώστε να αποκλειστούν από δικαιούχοι. Παράλληλα, να διεξαχθεί αυτή τη φορά, ουσιαστική ενημέρωση και διάλογος σε κάθε Επαρχία, τόσον με όλους τους εν ενεργεία δικηγόρους, αλλά και με τους συνταξιούχους δικηγόρους, για λήψη των απόψεων τους, οι οποίες στην συνέχεια θα τεθούν προς συζήτηση ενώπιον Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης του Ταμείου Συντάξεως Δικηγόρων. Κατόπιν, θα πρέπει να ανατεθεί σε εμπειρογνώμονες η ετοιμασία συγκεκριμένης και τεκμηριωμένης λύσης με ειδικό γνώμονα την τήρηση της αρχής της αναλογικότητας ούτως ώστε ακριβώς να υπάρξει αντιμετώπιση των προβλημάτων των νεαρών δικηγόρων που προσπαθούν να ορθοποδήσουν αλλά και των δικηγόρων που πλησιάζουν τη σύνταξη καθώς, βέβαια και των συνταξιούχων δικηγόρων. Θα πρέπει να αξιολογηθεί η προοπτική αποχώρησης όσων μελών το επιθυμούν, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι ο αριθμός αυτών που θα παραμείνουν θα διασφαλίζει τη συνέχιση του ταμείου σε βιώσιμη βάση, είτε έστω τη μετατροπή του ταμείου σε άλλο σχήμα με την ταυτόχρονη κατοχύρωση κάποιων ηλικιών. Επαναλαμβάνω το ζήτημα του Ταμείου είναι και πολύπλοκο και ευαίσθητο και πρέπει να προσεγγιστεί με σοβαρότητα.
Χρίστος Κληρίδης
Σύμφωνα με την έκθεση παρακολούθησης των επενδύσεων για το 2ο τρίμηνο του 2023, η οποία υποβλήθηκε από τον Σύμβουλο Επενδύσεων του Ταμείου Συντάξεως Δικηγόρων, παρουσιάζονται τα εξής αποτελέσματα:
Το συνολικό ενεργητικό του Ταμείου κατά την ημερομηνία αναφοράς ανήλθε σε €84,1 εκ., με ποσό €15,8εκ. (π. 18,8% του Ταμείου) να βρίσκεται υπό διακριτική διαχείριση.
Το ποσό που βρισκόταν υπό επαγγελματική διαχείριση ανερχόταν σε π. €57,9εκ. (69% του συνολικού ενεργητικού του Ταμείου), με το υπόλοιπο ενεργητικό να είναι επενδυμένο στις κατηγορίες μετρητών(καταθέσεις) και ακίνητης περιουσίας.
Το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο του Ταμείου είχε απόδοση +1,3% για το 2ο τρίμηνο του 2023, ενώ για την περίοδο από έναρξης έτους μέχρι την 30 Ιουνίου 2023, το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο του Ταμείου είχε απόδοση +3,7%.
Κανένα από τα προηγούμενα Διοικητικά Συμβούλια του Ταμείου Συντάξεως Δικηγόρων δεν τόλμησε να αγγίξει με ουσιαστικό τρόπο τα προβλήματα. Κάτω από την Προεδρία μου και καθοδήγηση τολμήσαμε. Με δική μου πρωτοβουλία κάναμε τηλεφωνική δημοσκόπηση στην οποία συμμετείχαν πέραν των 3.000 μελών του Ταμείου, το αποτέλεσμα της οποίας ανέδειξε τρεις τάσεις. Περίπου οι μισοί ψήφισαν υπέρ της διάλυσης του Ταμείου, χωρίς αυτό να επηρεάζει τα δικαιώματα των υφιστάμενων συνταξιούχων. Οι άλλοι περίπου μισοί ψήφισαν υπέρ μίας εκ των πιο κάτω λύσεων:
(α) Διατήρηση του ΤΣ με περιμετρικές αλλαγές που μπορεί να συνεπάγονται και αύξηση των ετήσιων εισφορών σε ποσά της τάξης των 2.000 ευρώ.
(β) Για όσους δεν μπορούν να συνεισφέρουν αυτά τα ποσά δημιουργίας Ταμείου Προνοίας αναλογικής μορφής, δηλαδή απόδοσης στον κάθε ένα των ποσών τα οποία θα συνεισφέρει και στα οποία θα πιστωθεί ο λογαριασμός του και με προηγούμενες συνεισφορές. Είναι μία πολυεπίπεδη λύση και για τον σκοπό αυτό δόθηκαν οδηγίες στους αναλογιστές για να τη μελετήσουν από αναλογιστικής άποψης κατά πόσον είναι βιώσιμη. Αναμένουμε.
Η καθυστέρηση στην απόδοση δικαιοσύνης
Ερώτηση: Για την εκδίκαση μιας απλής υπόθεσης χρειάζονται 5 με 6 χρόνια στα πρωτόδικα δικαστήρια και ακόμα περίπου 4 με 5 χρόνια στο Εφετείο. Πώς θα αντιμετωπιστούν αυτές οι καθυστερήσεις, που πολλές φορές αντανακλούν και στην ποιότητα των αποφάσεων των πρωτόδικων δικαστηρίων;
Μιχάλης Βορκάς
Η μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης στην πραγματικότητα μικρές ουσιαστικές αλλαγές επέφερε που θα μπορέσουν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των σοβαρών προβλημάτων του συστήματος. Η μόνη ενδεχομένως αλλαγή που πραγματικά θα βοηθήσει, είναι η δημιουργία του Εφετείου το οποίο θα συμβάλει στη γρήγορη εκδίκαση των εφέσεων. Πέραν τούτου είδαμε κατά την τελευταία τριετία να αναλώνεται πολύτιμος χρόνος άσκοπα, σε συζητήσεις επί θεμάτων δευτερεύουσας σημασίας και χάθηκε πολύτιμος χρόνος που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για να προχωρήσουμε σε ανάλυση των βασικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε, συμπεριλαμβανομένων και των καθυστερήσεων στα επαρχιακά δικαστήρια, που επηρεάζει και πλήττει τους δικηγόρους και την κοινωνία περισσότερο.
Εκεί το πρόβλημα των καθυστερήσεων είναι πιο σύνθετο και δυσκολότερο να αντιμετωπιστεί. Θα πρέπει όμως να πούμε το αυτονόητο, δεν είναι αυτοσκοπός να εξαφανίσουμε τις υποθέσεις όπως - όπως για να λέμε ότι δεν υπάρχει πλέον backlog. Υπάρχουν λύσεις, όμως πρωταρχικός στόχος πρέπει να εκδίδονται ποιοτικές και δίκαιες αποφάσεις.
Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικότητες και οι δυνατότητες των πλείστων δικηγορικών γραφείων στην Κύπρο, αλλά κυρίως τα προβλήματα του όλου συστήματος. Το πρόβλημα των καθυστερήσεων δεν έγκειται σε ένα μόνο παράγοντα. Δεν είναι πρόβλημα που ανάγεται απλά στις διαδικασίες και αλλάζοντας τους Θεσμούς θα λυθεί. Για να εκδικαστούν οι υποθέσεις γρήγορα (αλλά παράλληλα ποιοτικά), θα πρέπει το όλο σύστημα να είναι σε θέση να λειτουργήσει. Χωρίς κτιριακές εγκαταστάσεις, επαρκή στελέχωση των Πρωτοκολλητείων και δικαστών με προσωπικό και σταδιακή τεχνολογική αναβάθμιση και αξιοποίηση σύγχρονων εργαλείων, δεν θα φτάσουμε στο ζητούμενο. Κι εκεί θα πρέπει πρώτιστα να επικεντρωθούμε.
Χρίστος Κληρίδης
Είναι γνωστό ότι, δικαιοσύνη η οποία αργεί δεν είναι δικαιοσύνη. Με τη μεταρρύθμιση, τα έξι χρόνια στο νέο Εφετείο πλέον, όπου παραπέμπονται τα 2/3 των εφέσεων που καθυστερούν αναμένεται να εκδικαστούν σε περίοδο τριών ετών. Το υπόλοιπο 1/3 θα εκδικαστεί από το Ανώτατο Δικαστήριο και τούτο αφορά παλαιές υποθέσεις. Συνεπώς στο επίπεδο των εφέσεων το πρόβλημα έχει λυθεί. Παραμένουν οι καθυστερήσεις στην εκδίκαση των πρωτόδικων δικαστηρίων. Για τον σκοπό αυτό έχουμε συγκεκριμένες προτάσεις οι οποίες θα επιλύσουν το πρόβλημα. Τις αναπτύσσω στην Ερώτηση 1 πιο πάνω, Παράγραφος 1(1) (2) (3) (5) (8) (10). Με την υιοθέτηση πιο πάνω συγκεκριμένων προτάσεων μας τις οποίες υπέβαλα και στα αρμόδια όργανα του Συμβουλίου Ευρώπης αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης οδεύουμε προς τακτοποίηση και αυτού του προβλήματος. Πρωταρχικής σημασίας είναι και η επίλυση μέσα από τις προτάσεις μας αυτές των καθυστερημένων υποθέσεων που εκκρεμούν ήδη οι οποίες είναι της τάξης των 40.000 υποθέσεων. Η δημιουργία ειδικού σώματος δικαστών από συνταξιούχους δικηγόρους και δικαστές θα βοηθήσει στην επίσπευση εκδίκασης των καθυστερημένων υποθέσεων. Επίσης εισηγήθηκα τον διορισμό δικηγόρων, ικανών από κάθε άποψη, που ικανοποιούν κάποια κριτήρια, να διορίζονται για διετία προσωρινοί δικαστές (Ad Hoc Recorders) για να συνδράμουν στην εκδίκαση των καθυστερημένων υποθέσεων. Τέλος, η θέσπιση των νέων κανονισμών Πολιτικής Δικονομίας για τους οποίους βλέπε κατωτέρω, θα βοηθήσουν στην επιτάχυνση των διαδικασιών.
Οι νέοι κανονισμοί πολιτικής δικονομίας
Ερώτηση: Την 1/9/23 η μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης εισήλθε σε νέο στάδιο με την εφαρμογή των νέων κανονισμών πολιτικής δικονομίας. Πώς προβλέπετε ότι θα κυλήσουν οι νέοι θεσμοί πολιτικής δικονομίας που έχουν τεθεί σε εφαρμογή τον Σεπτέμβρη; Τελικά τα αιτήματα αναβολής της εφαρμογής και οι επιφυλάξεις που υπήρχαν εντός του Σώματος ήταν δικαιολογημένες ή όχι;
Μιχάλης Βορκάς
Δεν νομίζω να υπάρχει οποιοσδήποτε που να μην επιζητεί την αναβάθμιση και την πρόοδο, τον εκσυγχρονισμό του συστήματος και σε αυτό το πλαίσιο θεωρώ ότι κάποιες αλλαγές σε δικονομικές διαδικασίες που παρουσιάζουν κατά γενική ομολογία αδυναμίες θα πρέπει να γίνονται. Όμως η ενσωμάτωση των αλλαγών δεν πρέπει να γίνεται βίαια. Κυρίως όμως θα πρέπει να γίνονται με επίγνωση των δυνατοτήτων των πλείστων δικηγορικών γραφείων στην Κύπρο. Διαφορετικά θα οδηγηθούν στο κλείσιμο.
Το προτεινόμενο κείμενο των νέων Κανονισμών είχε πράγματι δημοσιευτεί πριν αρκετό καιρό, όπως επίσης έγιναν πράγματι κάποιες προσπάθειες εκπαίδευσης μέσω σεμιναρίων. Όταν όμως ανακοινώθηκε επίσημα ότι θα τεθούν οι Θεσμοί σε εφαρμογή μετά από ένα μήνα, διαφάνηκε ότι δεν είχαμε πρετοιμαστεί επαρκώς ή και καθόλου. Καλώς ή κακώς αυτή ήταν η πραγματικότητα και όφειλε ο Παγκύπριος να την λάβει υπόψη και όχι να αγνοήσει και αδιαφορήσει για τα μέλη του. Η προσωπική μου προσπάθεια ως προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Λευκωσίας προς τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο για σύγκληση συνεδρίας για συζήτηση του θέματος δεν έτυχε καν απάντησης. Προφανώς δεν υπάρχει αντίληψη των πραγματικοτήτων των πλείστων δικηγορικών γραφείων στην Κύπρο, η δυνατότητα, ο διαθέσιμος χρόνος και οι πόροι κυρίως των μικρότερων δικηγορικών γραφείων να αντεπεξέλθουν. Μια μικρή παράταση, μετά που έγινε κατανοητό από όλους ότι οι νέοι Θεσμοί ήταν μια πραγματικότητα, θα έδινε την ευκαιρία στους συναδέλφους να προετοιμαστούν καλύτερα και δεν νομίζω τέτοια μικρή παράταση να προκαλούσε οποιοδήποτε πρόβλημα.
Αυτό δυστυχώς δεν έγινε και πλέον θα πρέπει όλοι να βρούμε τον τρόπο να αντεπεξέλθουμε. Οι δικηγόροι έχουν αποδείξει στο παρελθόν ότι μπορούν να ξεπερνούν τις δυσκολίες, θα πρέπει όμως να επιδειχθεί, τον πρώτο τουλάχιστον καιρό, κατανόηση από τους δικαστές και να αποφευχθούν τυχόν κυρώσεις. Έχουμε ήδη εντοπίσει κάποιες αδυναμίες στο νέο πλαίσιο και πρόθεσή μας είναι άμεσα να συζητήσουμε και να μεταφέρουμε στο Ανώτατο Δικαστήριο αυτόύς τους προβληματισμούς ώστε να βρούμε τις κατάλληλες λύσεις.
Χρίστος Κληρίδης
Θα ξεκινήσω από το ερώτημα κατά πόσον τα αιτήματα αναβολής και επιφυλάξεις ήσαν δικαιολογημένα. Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι το Σώμα των Δικηγόρων γνώριζε προ τριετίας ότι οι Θεσμοί αυτοί, γνωστοί σαν Θεσμοί του λόρδου Dyson, ο οποίος συνέβαλε με την οικονομική στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συμβουλίου της Ευρώπης θα τίθενται σε εφαρμογή εντός της τριετίας. Άρα δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία για όσους συναδέλφους παρακολουθούν τις εξελίξεις και τις ανακοινώσεις του ΠΔΣ. Φροντίσαμε σαν ΠΔΣ να προβούμε σε διευθετήσεις ούτως ώστε οι δικηγόροι να εκπαιδευτούν και μέχρι και τον Σεπτέμβρη του 2023 έχουν εκπαιδευθεί πέραν των 3.000 δικηγόρων. Στο τελευταίο συνέδριό μας στη Λεμεσό είχαμε συμμετοχή πέραν των 400 δικηγόρων. Επρόκειτο για ένα εκπαιδευτικό συνέδριο, ολοήμερο, με τη συμμετοχή δικαστών και ξένων εμπειρογνωμόνων. Στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Η συντριπτική πλειοψηφία των δικηγόρων βλέπει το μέλλον, βλέπει μπροστά, βλέπει τι είναι το συμφέρον του επαγγέλματος και της δικαιοσύνης. Το Ανώτατο Δικαστήριο στην απόρριψη του αιτήματος υπενθύμισε ότι θα ετίθετο εν κινδύνω η αποδέσμευση ευρωπαϊκών κονδυλίων σε περίπτωση αναβολής εισαγωγής των θεσμών. Υπέδειξε περαιτέρω το Ανώτατο Δικαστήριο στην απόφασή του ότι ενήργησε σε συνεργασία και με τον ΠΔΣ και υπενθύμισε το θεσμικό πλαίσιο, ότι δηλαδή μόνο ο ΠΔΣ έχει λόγο σε θέματα που αφορούν τους δικηγόρους παγκύπρια και ότι οι Τοπικοί Δικηγορικοί Σύλλογοι έχουν δικαιοδοσία για τοπικά ζητήματα. Η εφαρμογή των νέων κανονισμών Πολιτικής Δικονομίας θα κυλήσει με κάποιες δυσκολίες μέχρι που να προσαρμοστούν τα Πρωτοκολλητεία, οι δικαστές και οι δικηγόροι. Πιστεύω ότι οι δικηγόροι θα προσαρμοστούν πιο γρήγορα και από τα Πρωτοκολλητεία και από τους δικαστές γιατί απέδειξαν ότι διαθέτουν ευελιξία, κουράγιο, υπομονή και επιμονή. Αρετές για τις οποίες είμαι περήφανος για τα μέλη μας. Στην Αγγλία χρειάστηκε μία περίοδος τριών ετών προσαρμογής όταν οι αντίστοιχοι Θεσμοί υιοθετήθηκαν το 1999 περίπου. Όταν αναλάβαμε σαν Συμβούλιο οι νέοι Θεσμοί είχαν ήδη τύχει επεξεργασίας από ομάδα δικαστών και δικηγόρων, εκπροσώπων του ΠΔΣ. Εμείς αναλάβαμε την προετοιμασία των δικηγόρων με απόλυτη επιτυχία η οποία και συνεχίζει. Εισαγάγαμε και ειδική πλατφόρμα ερωτήσεων και απαντήσεων την οποία διαχειρίζεται ο ΠΔΣ με τους εκπαιδευτές μας για να απαντούν στα ερωτήματα των διαβασμένων δικηγόρων. Οι νέοι Θεσμοί θα αναβαθμίσουν το επάγγελμα γιατί προϋποθέτουν ποιοτική δικηγορία και υψηλό επαγγελματικό επίπεδο.
Τα ζητήματα AML και η αποκατάσταση της φήμης του τομέα
Ερώτηση: Πόσο αποτελεσματικός θεωρείτε ότι ήταν ο έλεγχος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου για θέματα που άπτονται της καταπολέμησης του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος; Πώς τοποθετείστε στην πρόταση που υπάρχει στον δημόσιο διάλογο ο έλεγχος AML για δικηγορικά γραφεία, λογιστικά γραφεία και εταιρείες να περάσει κάτω από μία άλλη ενιαία εποπτική αρχή;
Μιχάλης Βορκάς
Εκ των πραγμάτων, ο έλεγχος μπορεί να κριθεί ως μη αποτελεσματικός, ενώ αφήνονται να πλανώνται πολλά ερωτηματικά. Το θέμα δεν είναι πόσα δικηγορικά γραφεία ελέγχθηκαν, πόσα δικηγορικά γραφεία καταδικάστηκαν ούτε πόσα χρηματικά ποσά εισέπραξε ο ΠΔΣ ως αποτέλεσμα. Ούτε πόσες σχετικές, με καταδιώξεις συναδέλφων, αναρτήσεις έγιναν σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή δηλώσεις σε μέσα μαζικής ενημέρωσης. Εξάλλου πρώτιστη σημασία για εμένα αποτελεί η προληπτική εποπτεία και όχι η εκ των υστέρων επιβολή προστίμων. Αυτά δεν τα θεωρούμε εμείς ως συνδυασμό αλλά ούτε και ευρύτερα οι συνάδελφοι και η κυπριακή κοινωνία, ως ενδείξεις αποτελεσματικότητας. Το αποτέλεσμα είναι εκεί, οι Θεσμοί, η κοινωνία, εντός και εκτός Κύπρου, δεν μας εμπιστεύονται, εξ ου και τίθεται από κάποιους ζήτημα ενιαίας εποπτικής αρχής που θα απορροφήσει τις εξουσίες του ΠΔΣ ως εποπτική αρχή.
Ασφαλώς δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με τέτοια εισήγηση, καθότι το δικηγορικό επάγγελμα και η παροχή υπηρεσιών από δικηγόρους έχει πολλές ιδιαιτερότητες που δεν μπορούν να παραγνωριστούν, με κυριότερο την ανάγκη για διασφάλιση του δικηγορικού απορρήτου. Αυτό δεν μπορεί καθ’ οιονδήποτε τρόπο να τεθεί σε κίνδυνο δίδοντας πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες πελατών μας σε κρατική ή άλλη αρχή που δεν έχει αντίληψη της ιδιαιτερότητας, καθότι κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε έλλειψη εμπιστοσύνης και μείωση της δικηγορικής εργασίας.
Επί τούτου θέλω να εκφράσω και την ανησυχία μου ως προς το κύρος της διαδικασίας που ακολουθήθηκε την προηγούμενη τριετία από τον ΠΔΣ στα θέματα εκδίκασης τέτοιων υποθέσεων. Τούτο πηγάζει από πρόσφατη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου σε Αίτηση για άδεια Σερτιοράρι, η οποία δόθηκε και αφορά όσο γνωρίζω παράπονα ως προς τον τρόπο λειτουργίας της Εποπτικής Αρχής. Όποια και να είναι η εξέλιξη θεωρώ πως υπάρχει ζήτημα που χρήζει επείγουσας εξέτασης και λήψης των κατάλληλων μέτρων. Ένα από αυτά πιθανόν και με σκοπό την τήρηση της Αρχής της αμεροληψίας, της ανεξαρτησίας και διαφύλαξης της αρχής της φυσικής δικαιοσύνης και αποφυγής εκδήλωσης μη μεροληπτικών συμπεριφορών, θα ήταν η δημιουργία, κατόπιν νομοθετικής πρόβλεψης ενός εσωτερικού οργάνου που θα απαρτίζεται από δικηγόρους και που θα δημιουργήσει ο ΠΔΣ, άλλου από το Διοικητικό του Συμβούλιο, που να επιλαμβάνεται του θέματος της εποπτείας.
Ο πρώτιστος στόχος θα πρέπει να είναι να κερδίσουμε εκ νέου την εμπιστοσύνη της Πολιτείας και των Θεσμών, εντός και εκτός Κύπρου, καθότι η φήμη και το κύρος του Παγκυπρίου Δικηγορικού Σύλλόγου έχουν πληγεί το τελευταίο διάστημα με την επιφανειακή στάση στο θέμα των κυρώσεων, όπως επίσης συνεπεία άλλων σοβαρών θεμάτων που ανέκυψαν και είδαν το φως της δημοσιότητας. Όταν η Αρχή που εποπτεύει πέραν των 4000 επαγγελματιών παροχής υπηρεσιών δεν χαίρει εκτίμησης και εμπιστοσύνης, αναπόφευκτα τίθεται ευθέως ζήτημα αντικατάστασής της. Σε αυτή τη λυπηρή και συνάμα επικίνδυνη κατά την άποψή μου, κατάσταση για όλο τον δικηγορικό κόσμο τοποθετήθηκα, διαφωνώντας με τη στάση τις δημόσιες τοποθετήσεις του απερχόμενου προέδρου του Παγκυπρίου Δικηγορικού Συλλόγου.
Χρίστος Κληρίδης
Δεν τίθεται θέμα ο εποπτικός έλεγχος να περάσει σε άλλη ενιαία εποπτική αρχή. Καταβλήθηκαν προσπάθειες ή τουλάχιστον έγιναν κάποιες σκέψεις. Δυστυχώς και κάποια από τα μέλη του Συμβουλίου είχαν την άποψη ότι δεν μπορούμε να αποφύγουμε το αναπόφευκτο. Διαφώνησα και διαφωνώ κάθετα. Δεν μπορώ να διανοηθώ κυβερνητικούς λειτουργούς να εισέρχονται στα δικηγορικά γραφεία και να ζητούν φακέλους δικηγόρων για έλεγχο. Η εμπιστευτικότητα και το προνόμιο της εμπιστευτικότητας των δικηγόρων αλλά και η εμπιστοσύνη των πελατών στα δικηγορικά γραφεία θα πληγούν ανεπανόρθωτα. Δεν θα δεχθούμε τέτοια προσβολή των Θεσμών από οποιονδήποτε. Όμως, τα μηνύματα είναι θετικά. Λόγω ακριβώς των αποτελεσματικών ελέγχων στους οποίους προβήκαμε είχαμε ευμενή σχόλια και από ξένους οι οποίοι παρακολουθούν επισταμένα την κατάσταση στην Κύπρο. Είμαστε το μόνο επαγγελματικό σώμα που ενήργησε αποτελεσματικά και έχουμε εισπράξει εγκωμιαστικά σχόλια. Ενδεικτικά έγιναν τα πιο κάτω:
1. Επιτόπιοι Έλεγχοι
Μέχρι 30/05/2023 έχουν διεξαχθεί οι ακόλουθοι έλεγχοι 2021
- 10 εποπτευμένους του ΠΔΣ για πολιτογραφήσεις
- 3 εποπτευμένους του ΠΔΣ για Pandora
- 1 εποπτευόμενους του ΠΔΣ για AML
2022 - 17 εποπτευμένους του ΠΔΣ
για πολιτογραφήσεις
- 160 εποπτευμένους για AML
2023 - 45 εποπτευμένους για AML
2. Κυρώσεις
38 μέλη μας, μας έχουν ενημερώσει ότι έχουν σχέση με πελάτες που είναι κάτω από το καθεστώς κυρώσεων.
15 υποθέσεις διερευνώνται από επόπτες.
Όπως προκύπτει από τα πιο πάνω η συντριπτική πλειοψηφία των δικηγόρων έχουν συμμορφωθεί πλήρως με τη νομοθεσία και τις οδηγίες του ΠΔΣ. Κάποιες παρατυπίες παραπέμφθηκαν στις αρμόδιες αρχές για τα περαιτέρω και για κάποιες άλλες επιβλήθηκαν διοικητικές ποινές στα μέλη μας. Από τους 4.200 περίπου δικηγόρους μέλη μας μόνο ένα απειροελάχιστο ποσοστό φαίνεται να μην έχει συμμορφωθεί. Επίσης για τα θέματα των sanctions βρίσκονται σε εξέλιξη ελέγχοι. Κάποιοι δυστυχώς από τα μέλη μας και μέλη του Συμβουλίου και υποψήφιοι για την Προεδρία κατηγόρησαν με αφορμή τη γνωστή υπόθεση δικηγορικού γραφείου που μπήκε στα sanctions, τον Σύλλογο ότι απέτυχε στον ρόλο του. Μόνο από άγνοια θα μπορούσε να εκτοξευθεί αυτή η καταγγελία όπως καταδεικνύεται από τα πιο πάνω που ανέφερα. Καταφέραμε να πείσουμε αυτούς που έπρεπε να πείσουμε για την αξιοπιστία μας. Παράλληλα, να αναφέρω ότι, κάποιες υποθέσεις παραπέμφθηκαν και στο Πειθαρχικό. Στο Πειθαρχικό διεκπεραιώθηκαν 1000 υποθέσεις. Σχεδόν εξαλείφθηκε το backlog.
Ερώτηση: Πώς προτίθεστε να κινηθείτε την επόμενη τριετία σαν ΠΔΣ για την αποκατάσταση της φήμης της Κύπρου μετά την αμφισβήτηση που υπήρξε διεθνώς από το Πρόγραμμα Πολιτογραφήσεων και τις αμερικανικές και βρετανικές κυρώσεις;
Μιχάλης Βορκάς
Όπως προανέφερα, το μεγάλο στοίχημα είναι να κερδίσουμε σαν ΠΔΣ εκ νέου την εμπιστοσύνη της Πολιτείας και των Θεσμών, εντός και εκτός Κύπρου. Χωρίς αυτό, χωρίς σοβαρότητα και αξιοπιστία, πως μπορεί η αρχή αυτή να συμβάλει στην αποκατάσταση της φήμης της χώρας;
Ένας αξιόπιστος και σοβαρός ΠΔΣ, με ενισχυμένο ακόμη περισσότερο το τμήμα εποπτείας και συμμόρφωσής του, ο οποίος θα εποπτεύει τα μέλη του με ζητούμενο την εκπαίδευση και υποβοήθησή τους ώστε να γνωρίζουν, ενσωματώνουν και ακολουθούν τις ορθές διαδικασίες, όπου η τιμωρία δεν θα είναι το ζητούμενο αλλά η έσχατη επιλογή εκεί και όπου δεν υπάρχει διάθεση συμμόρφωσης, θα έχει ως επακόλουθο την αποφυγή λαθών του παρελθόντος και κατά συνέπεια τη σταδιακή αποκατάσταση της φήμης των δικηγόρων αλλά και της Κύπρου στο εξωτερικό. Ασφαλώς δεν θα διστάσουμε να επιβάλουμε κυρώσεις εκεί και όπου εντοπίζονται σοβαρές παραβάσεις, αλλά επαναλαμβάνω αυτό δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός. Εξάλλου ήδη ανέφερα πως πρωταρχικός σκοπός δεν είναι η επιβολή κυρώσεων από τον ΠΔΣ αλλά η προληπτική εποπτεία στα μέλη του. Πιστεύω ειλικρινά ότι με την ορθή καθοδήγηση των μελών μας, είναι σε θέση να αντιληφθούν τις υποχρεώσεις τους και να τις εκπληρώσουν.
Πέραν τούτου, θα πρέπει να υπάρξει συνεργασία μεταξύ πολιτείας και ιδιωτικού τομέα και ανάπτυξη κοινών δράσεων στο εξωτερικό για προώθηση της Κύπρου και των επαγγελματιών παροχής υπηρεσιών, ώστε να πείσουμε για τον επαγγελματισμό και το αξιόπιστο των δικηγόρων και του ιδιωτικού τομέα. Αν υπάρχουν εξαιρέσεις που δεν συμμορφώνονται θα πρέπει να εντοπίζονται, αλλά δεν θα πρέπει να γίνεται τσουβάλιασμα όλων των δικηγόρων. Παράλληλα, θεωρώ πολύ σημαντικό να αποφεύγει ο Παγκύπριος να συμβάλει στην ενίσχυση της κακής εικόνας. Θα πρέπει να προστατεύσει την εικόνα του τομέα και όχι με δημόσιες τοποθετήσεις του να στοχοποιεί τους δικηγόρους διαφημίζοντας ότι δεν συμμορφώνονται και γι’ αυτό τους τιμωρεί.
Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί ότι το επόμενο μεγάλο στοίχημα θα είναι η συμμόρφωση με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2019/452 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σε σχέση με τον οποίο εκκρεμεί σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή και σχετίζεται με τη θέσπιση πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ένωση. Θα πρέπει τα μέλη μας να τύχουν επαρκούς ενημέρωσης και καθοδήγησης από τον Παγκύπριο για να αποφευχθούν λάθη που ενδέχεται να πλήξουν τη φήμη της Κύπρου περαιτέρω.
Χρίστος Κληρίδης
Το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων εισήχθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση και έχει τερματισθεί. Για τις κυρώσεις μέχρι στιγμής και εκτός από μία εξαίρεση η οποία τελεί όπως γνωρίζουν όλοι υπό παρακολούθηση δεν υπήρξαν οποιεσδήποτε παραβιάσεις. Η αποκατάσταση της φήμης της Κύπρου σχετίζεται και με τις δραστηριότητες της κυπριακής κυβέρνησης που αφορούν την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Το στοίχημα για τον νομικό κόσμο είναι να καταφέρουμε η Κύπρος να μπει στον χάρτη εκ νέου σαν μια χώρα η οποία δεν ανέχεται τη διαφθορά. Σε συνεργασία με τις διάφορες άλλες υπηρεσίες προωθούμε τα σχέδια που αφορούν την εξασφάλιση διαμονής ακόμα και μόνιμης σε ορισμένες περιπτώσεις ξένων επενδυτών στην Κύπρο, τις φορολογικές ελαφρύνσεις οι οποίες αναμένουμε ότι θα ενισχυθούν. Συγκεκριμένα εργαλεία τα οποία επίσης πρέπει να αναθεωρηθούν αφορούν τα διεθνή καταπιστεύματα, τον απηρχαιωμένο νόμο για διαιτησία ο οποίος πρέπει να εκσυγχρονισθεί και την ενίσχυση και στελέχωση στου Κυπριακού Κέντρου Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης που ανέλαβε ο ΠΔΣ. Στόχος μας παραμένει να καταστεί η Κύπρος διεθνές κέντρο διαιτησίας και διαμεσολάβησης όπως επίσης και επίλυσης διαφορών πέραν των 2.000.000 ευρώ στο νεοϊδρυθέν Εμπορικό Δικαστήριο, τη στελέχωση τού οποίου στοχεύουμε μέχρι το τέλος του χρόνου. Το ίδιο ισχύει και για το Ναυτοδικείο το οποίο θέλουμε να επαναφέρουμε στις δόξες του της δεκαετίας του ’80. Η στελέχωση των δύο δικαστηρίων αυτών από ικανούς νομικούς, δικηγόρους/δικαστές είναι τεραστίας σημασίας. Η αποκατάσταση της φήμης της Κύπρου θα επέλθει όταν υλοποιηθεί και η μεταρρύθμιση και ελαστιχοποιηθούν οι καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης. Θεωρώ ότι χρειάζεται η επόμενη τριετία για να πετύχουμε τους στόχους αυτούς και είναι για αυτό που διεκδικώ με ικανά στελέχη ανανέωση της θητείας μας.
Η πρόκληση για τους νέους δικηγόρους
Ερώτηση: Την τελευταία δεκαετία παρατηρείται κατακόρυφη αύξηση στις εγγραφές νέων δικηγόρων ταυτόχρονα όμως βλέπουμε και τη μαζική έξοδό τους από τα δικηγορικά γραφεία σχεδόν αμέσως μετά την ολοκλήρωση της άσκησής τους. Σε τι οφείλεται αυτό το φαινόμενο και πώς μπορεί ο ΠΔΣ να κρατήσει τους νεαρούς δικηγόρους εντός του επαγγέλματος;
Μιχάλης Βορκάς
Αυτό το φαινόμενο οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων. Μεταξύ αυτών είναι η χαμηλή μισθοδοσία ως αποτέλεσμα της αυξημένης προσφοράς σε αντίθεση με τη μειωμένη ζήτηση για εργοδότηση δικηγόρων, συνεπεία της μείωσης της δικηγορικής ύλης και των εσόδων, η αδυναμία να εμπνεύσουμε τους νέους δικηγόρους και να αγαπήσουν το επάγγελμα, συνεπεία των προβλημάτων και αδυναμιών που αντιμετωπίζει το όλο σύστημα, η έλλειψη κατά τα τελευταία χρόνια σεβασμού από την κοινωνία προς τους δικηγόρους και το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης συνεπεία, μεταξύ άλλων, των μεγάλων καθυστερήσεων και της έλλειψης μέτρων εκτέλεσης, η μη επαρκής εκπαίδευσής τους στην περίοδο άσκησης.
Η αύξηση της δικηγορικής ύλης, η αναβάθμιση του τρόπου άσκησης δίδοντας έμφαση στο πρακτικό κομμάτι, η επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα δικαστήρια ώστε να αποφεύγεται η ταλαιπωρία των δικηγόρων αλλά παράλληλα διασφαλίζοντας ότι εξυπηρετείται η κοινωνία, θα επιτρέψει στους νέους δικηγόρους να αντιληφθούν ότι το λειτούργημα είναι συναρπαστικό και δίνει προοπτικές για καριέρα.
Πιστεύω ότι θα πρέπει να υπάρξει στενή συνεργασία και με συχνή επαφή με τους νέους δικηγόρους, να τους ακούσουμε και να κατανοήσουμε πλήρως αυτά που τους απασχολούν ώστε να βρούμε τις λύσεις. Η παροχή διευκολύνσεων από τον ΠΔΣ για εκλογή αντιπροσωπευτικού συμβουλίου Ασκούμενων Δικηγόρων (οι εν λόγω διευκολύνσεις μπορεί να περιλαμβάνουν παροχή χώρου για εκλογή και για συνεδριάσεις καθώς και πρόσβαση σε πλατφόρμα Microsoft Teams) που θα εκπροσωπεί τους ασκούμενους δικηγόρους ενώπιον τόσον του ΠΔΣ όσον και του Νομικού Συμβουλίου, και θα εξετάζει τα προβλήματα των νέων δικηγόρων και να προωθεί εισηγήσεις για βελτίωση των συνθηκών εργασίας τους, θα μπορούσε να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Το εν λόγω αντιπροσωπευτικό συμβούλιο θα αποτελεί επιτροπή σε ίση βάση με τις άλλες επιτροπές του ΠΔΣ και όχι ad hoc επιτροπή.
Χρίστος Κληρίδης
Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι πριν μία δεκαετία περίπου οι δικηγόροι ήταν της τάξης των 2.000 ενώ σήμερα ο αριθμός αυτός έχει διπλασιαστεί. Σύμφωνα με το Scoreboard της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα δικαιοσύνης είμαστε η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη με τον μεγαλύτερο αριθμό κατ’ αναλογία πληθυσμού 100.000 δικηγόρων, περίπου 500. Προηγείται το Λουξεμβούργο. Ο ΠΔΣ δι’ εμού, έχει καταλήξει σε συμφωνία με τον υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων για συνέχιση και ανανέωση του προγράμματος επιδότησης των ασκούμενων δικηγόρων μέχρι το 2027 με το πρόγραμμα «ΘΑΛΕΙΑ». Την περίοδο 2017 έως το τέλος του 2023 αξιοποίησαν το πρόγραμμα πέραν των 2.000 ασκούμενων δικηγόρων ηλικίας μέχρι 29 ετών. Έχουμε περίπου 400 νεοεισερχόμενους δικηγόρους ετησίως και ανανέωση αδειών ή και εγγραφών περίπου 4.200 δικηγόρων ετησίως. Αναμφίβολα υπάρχει ένα σημείο όπου αριθμητικά δεν θα μπορέσει η οικονομία να απορροφήσει όλους τους δικηγόρους στη μαχόμενη δικηγορία Ήδη στο Νομικό Συμβούλιο με δική μου εισήγηση επεξεργαστήκαμε πρόνοια για αυστηροποίηση των κριτηρίων για ένταξη νέων δικηγόρων στο γενικό μητρώο των δικηγόρων και στη συνέχεια για ένταξη στο μητρώο των μαχόμενων δικηγόρων. Την επόμενη τριετία θα λάβουν σάρκα και οστά οι προτάσεις μας οι οποίες σκοπούν στην αναβάθμιση του επαγγέλματος και την έμφαση στην πραγματική άσκηση αλλά και στις εξετάσεις σε πρακτικές εφαρμογές του δικαίου. Αντιμετώπισα πολλά προβλήματα και ενστάσεις αλλά είμαι αποφασισμένος να προχωρήσω γιατί πιστεύω ότι αυτό είναι προς το συμφέρον του επαγγέλματος για το οποίο συμφέρον εργαζόμαστε νυχθημερόν. Ο ΠΔΣ επίσης, όπως αναφέρω πιο πάνω προέβη σε μελέτες και έρευνες για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι δικηγόροι. Ένα από τα προγράμματα τα οποία εισηγήθηκα είναι ο κάθε νέος δικηγόρος να αναλάβει αριθμό δικηγόρων σαν μέντοράς τους και να τους συμβουλεύει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητα. Εισηγήθηκα επίσης ότι η άσκηση πρέπει να είναι πραγματική άσκηση και να αναπτυχθεί μία νέα κουλτούρα και από τους ασκούμενους αλλά και από τους δικηγόρους που τους απασχολούν έτσι που η περίοδος αυτή να αποδειχθεί στην πράξη η πιο χρήσιμη και εποικοδομητική αλλά και παραγωγική περίοδος στην καριέρα τους. Παράλληλα οι δικηγόροι μπορεί να αξιοποιήσουν με θετικό τρόπο τις γνώσεις των ασκούμενων τους τις οποίες θα εφαρμόσουν στην πράξη για δικό τους έλεγχο.
Η τεχνολογική εξέλιξη στο δικηγορικό επάγγελμα
Ερώτηση: Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας (blockchain, web3, τεχνητή νοημοσύνη) αναμένεται να επιφέρει δραστικές αλλαγές στο δικηγορικό επάγγελμα στο άμεσο και μεσοπρόθεσμο μέλλον. Πώς ανταποκρίθηκε ο ΠΔΣ μέχρι σήμερα στις τάσεις αυτές; Είναι έτοιμος ο δικηγορικός κόσμος της Κύπρου; Ποιες οι ενέργειές σας σε περίπτωση εκλογής σας;
Μιχάλης Βορκάς
Κατόπιν συζητήσεων μας με συναδέλφους από όλες τις επαρχίες, έχει προκύψει με τρόπο έκδηλο ότι δεν είναι ενημερωμένοι για τις τεχνολογικές εξελίξεις. Και αυτό είναι κατανοητό στον καθένα από εμάς. Οφείλεται στον καθημερινό αγώνα κάθε δικηγόρου όχι πλέον να αναπτυχθεί αλλά να επιβιώσει, στη γενική οικονομική κατάσταση, στην απουσία ορθώς δομημένων ημερίδων όχι απλά ενημέρωσης του κάθε δικηγόρου για τεχνολογικά ζητήματα αλλά εκπαίδευσής του σε πρακτικά ζητήματα, αλλά και στην ανάγκη λήψης μέτρων για επιτάχυνση ολοκλήρωσης του έργου της Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης (i-justice).
Οι εξελίξεις στον τεχνολογικό τομέα μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση του επιπέδου παροχής υπηρεσιών, όμως θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην υιοθετηθούν με τρόπο που θα επηρεάσουν δυσμενώς θέσεις εργασίας, και παράλληλα έχοντας επίγνωση των δυνατοτήτων των περισσότερων δικηγορικών γραφείων να ανταποκριθούν.
Σε περίπτωση που οι συνάδελφοι επιλέξουν τον συνδυασμό μας για εκπροσώπησή τους, θα προχωρήσουμε πρώτα με τα του οίκου μας, δηλαδή με την υλοποίηση του έργου της Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης.
Αναφορικά με την πρόσφατη απόσυρση του Νομοσχεδίου που αφορά τη ρύθμιση των αποκεντρωμένων τεχνολογιών (blockchain), θα ζητήσουμε συνάντηση με τη Νομική Υπηρεσία και την Εκτελεστική Εξουσία για συζήτηση τού εν λόγω θέματος, με διαφάνεια αλλά χωρίς μαυροπινακισμούς και εξάρσεις, έχοντας υπόψιν και τις πρόσφατες νομοθετικές εξελίξεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Χρίστος Κληρίδης
Έχοντας διαγνώσει τον ραγδαίο ρυθμό ανάπτυξης της τεχνολογίας και τις συνταρακτικές επιπτώσεις στον δικηγορικό κόσμο, ως πρόεδρος του ΠΔΣ, μετά την ανάληψη των καθηκόντων μου, ανέλαβα την πρωτοβουλία ενεργοποίησης της λειτουργίας της Επιτροπής Τεχνολογίας - η οποία μέχρι τότε παρέμενε ανενεργή - στελεχώνοντάς την με αξιόλογα δικηγορικά μέλη με εγνωσμένη αξία και εμπειρογνωμοσύνη στα τεχνολογικά θέματα. Η επιτροπή Τεχνολογίας παρήγαγε πολυδιάστατο, πλούσιο έργο σε συνεργασία με την προεδρία/διοικητικό συμβούλιο του ΠΔΣ, αποκτώντας γενικότερη απήχηση στο δικηγορικό κοινό. Αναφορικά με τις δράσεις του ΠΔΣ κατά τη θητεία μου ως προέδρου, οι οποίες σχετίζονται με την ερώτησή σας, επισημαίνω ενδεικτικά τη συνεισφορά μας στην αλλαγή των διαδικαστικών κανονισμών για το i-justice και του συστήματος i-justice για ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό σύστημα δικαιοσύνης και την επιμόρφωση των δικηγόρων για τη χρήση του συστήματος αυτού. Περαιτέρω, διοργανώσαμε σειρά επιμορφωτικών συνεδρίων και ανοικτών συζητήσεων αναφορικά με τη νομική τεχνολογία, την κυβερνοασφάλεια και τα οφέλη των καινούργιων και/ή αναδυόμενων τεχνολογιών στη νομική κοινότητα. Παράλληλα, ως ΠΔΣ εισηγηθήκαμε την επικαιροποίηση νομοθετημάτων για διευκόλυνση της χρήσης τεχνολογικών μέσων και την τροποποίηση νομοσχεδίων αναφορικά με αποκεντρωμένες τεχνολογίες όπως είναι το blockchain και άλλα συναφή θέματα.
Όπως πολύ καλά επισημαίνετε τίθεται εύλογα το ερώτημα της ετοιμότητας του δικηγορικού σώματος να αποδεχτεί, αφομοιώσει και εν τέλει χρησιμοποιήσει προς όφελός του την τεχνολογία. Γνωρίζοντας την κοινότητα των δικηγόρων και την εφευρετικότητα και πρακτικότητα που τους χαρακτηρίζει, είμαι βέβαιος πως υπάρχει η ωριμότητα και η διάθεση σοβαρής αξιολόγησης και αποδοχής των τεράστιων ωφελημάτων που παρέχει η τεχνολογία. Θα ενισχύσουμε το έργο της επιτροπής παντοιοτρόπως.
Να σημειώσω τέλος ότι, ο ΠΔΣ προωθεί μετά την εισαγωγή του i-justice την τελειοποίηση του συστήματος με e-justice και την ψηφιοποίηση όλων των φακέλων του δικαστηρίου. Ήδη στο Πειθαρχικό όλοι οι φάκελοι έχουν ψηφιοποιηθεί και το ίδιο γίνεται όσον αφορά τα αρχεία του ΠΔΣ. Δημιουργούμε επίσης μία ηλεκτρονική πλατφόρμα όπως αυτήν που έχουν τα πανεπιστήμια για e-learning, η οποία θα είναι διαδραστική με τους δικηγόρους και έχουμε εισάγει βεβαίως και πρόγραμμα για χρήση από τα κινητά τηλέφωνα των δικηγόρων. Δίδουμε έμφαση στην τεχνολογία εξ ου και προωθούμε μεταξύ άλλων το ODR (Online Dispute Resolution).
Η εξωστρέφεια του ΠΔΣ και η σχέση με τους θεσμούς
Ερώτηση: Τα τελευταία χρόνια και με διάφορες αφορμές, ο ΠΔΣ εκφράστηκε με έντονο τρόπο τόσο εναντίον ενεργειών του δικαστικού σώματος, όσο και εναντίον αποφάσεων της κυβέρνησης για τον τομέα της δικαιοσύνης αλλά και τον κλάδο των υπηρεσιών ευρύτερα. Θεωρείτε πως ο ΠΔΣ έχει απαξιωθεί και παραγκωνιστεί από τη δικαστική και εκτελεστική εξουσία; Πώς προτίθεστε να προωθήσετε αποτελεσματικά τις θέσεις και απόψεις του ΠΔΣ;
Μιχάλης Βορκάς
Όντως ο ΠΔΣ έχει απαξιωθεί ένεκα ενεργειών, παραλείψεων, αυτοπροβολής, και μονομερών δηλώσεων στελεχών του. Αυτό οδήγησε σε αρκετές περιπτώσεις σε συγκρούσεις, αλλά κυρίως σε πλήρη παραγκωνισμό του κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, κυρίως από το Δικαστικό Σώμα. Οι έντονες παροτρύνσεις και η κριτική προς τους αρμόδιους, ακόμη και σύγκρουση σε κάποιες περιπτώσεις, επιβάλλεται να γίνεται, αλλά στοχευμένα και σε ουσιώδη θέματα κυρίως που ενδιαφέρουν τον δικηγορικό κόσμο. Η διαρκής στοχοποίησής τους επί παντός επιστητού μόνο περιθωροποίηση επιφέρει. Θα πρέπει να υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός και στόχος θα είναι να αναδεχθεί ο Παγκύπριος ως ένας αξιόπιστος ετέρος με ικανότητα να συμβάλει θετικά προς εκσυγχρονισμό και αναβάθμιση. Γι’ αυτούς τους λόγους, προτείνουμε τη λήψη ενδεικτικά των ακόλουθων μέτρων:
1. Εισαγωγή Κανονισμών που αφορούν τη γραπτή δήλωση πιθανής ή πραγματικής σύγκρουσης συμφερόντων καθώς και νέας επικοινωνιακής πολιτικής, ούτως ώστε να αποφεύγεται η αυτοπροβολή των μελών του συμβουλίου του ΠΔΣ ή και η μεταφορά προσωπικών απόψεων ως θέσεων που εκφράζουν τον δικηγορικό κόσμο.
2. Λήψη άμεσων μέτρων που αφορούν την επικοινωνία των αποφάσεων και εισηγήσεων του ΠΔΣ όχι μόνον προς τους συναδέλφους αλλά και προς ολόκληρη την κυπριακή κοινωνία σε μία προσπάθεια ανάκτησης του απολεσθέντος κύρους του ΠΔΣ αλλά και των δικηγόρων.
3. Θεσμοθέτηση επικοινωνίας και υποβολής εισηγήσεων προς Υπουργεία και άλλες κρατικές υπηρεσίες όπως το Κτηματολόγιο, ο Έφορος Εταιρειών, το Τμήμα Φορολογίας, καθώς και Ανεξάρτητες Αρχές όπως η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού, η Επίτροπος Διοικήσεως, η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, οι κατά τόπους Επαρχιακές Διοικήσεις και οι συναφείς με αυτά υπηρεσίες έχουν άμεση σχέση και με τα του Δικηγορικού Λειτουργήματος και με την Κυπριακή Οικονομία ευρύτερα.
Ως δικηγόροι πρέπει να είμαστε έτοιμοι πάντοτε να συζητήσουμε, να προτείνουμε και να συμφωνήσουμε με αλλαγές που θα κάνουν την προσφορά των κρατικών υπηρεσιών πιο εύκολη και σύγχρονη.
4. Συνέχιση και ενίσχυση της παρουσίας σε συνεδρίες των επιτροπών της Βουλής όταν εξετάζονται ζητήματα που αφορούν το δικηγορικό λειτούργημα, θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα, καθώς και θέματα οικονομίας.
5. Έναρξη διαλόγου με τον επιχειρηματικό κόσμο, με στόχο την υλοποίηση εισηγήσεων των επιχειρήσεων προς βελτίωση των δεικτών της κυπριακής οικονομίας, περιλαμβανομένου του Κυπριακού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, του Οργανισμού Εμπόρων και Βιομηχάνων, του Κυπριακού Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου και του Κυπριακού Συνδέσμου Επιχειρήσεων Διεθνών Δραστηριοτήτων (CIBA).
6. Διαβούλευση και συνεργασία του ΠΔΣ, με την Κεντρική Τράπεζα Κύπρου και τις ιδιωτικές τράπεζες, για συντονισμό και αποφυγή καθυστερήσεων και διακρίσεων στο άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών ξένων πελατών.
7. Δημιουργία επιτροπής η οποία θα προβαίνει σε εξαμηνιαία βάση σε σύνταξη έκθεσης για διεύρυνση της δικηγορικής ύλης μέσω, μεταξύ άλλων, μελέτης προγραμμάτων και πολιτικών άλλων ανταγωνιστικών επενδυτικών και χρηματοπιστωτικών κέντρων, με έμφαση στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας, ναυτιλίας, τεχνολογικής οικονομίας, ταμείων επενδύσεων, εταιρειών και εμπιστευμάτων, καθώς και ελέγχου άμεσων ξένων επενδύσεων.
8. Διοργάνωση ανοικτών ενημερωτικών ημερίδων του ΠΔΣ για θέματα που αφορούν την κοινωνία, καθώς και η δημιουργία ειδικού συνδέσμου ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για αποστολή από κάθε μέλος της κοινωνίας ζητημάτων προς συζήτηση.
Το τι έχει σημασία δεν είναι ούτε η αυτοπροβολή, ούτε η επικράτηση πνεύματος άνισου ανταγωνισμού, αλλά η υγιής συνεργασία. Είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε και να εκπροσωπήσουμε ολόκληρο τον Δικηγορικό Κόσμο σε μια νέα περίοδο συνεργασίας και ισότητας προς όφελος της κυπριακής κοινωνίας.
9. Είμαστε ένα υγιές κομμάτι της κυπριακής κοινωνίας και σαν τέτοιο πρέπει να συμπεριφερόμαστε και στην πράξη για να το κάνουμε αντιληπτό στα μάτια της. Ως εκ τούτου και για το μείζον ζήτημα της καταπάτησης και σφετερισμού των ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας, υποβάλλουμε την Πρόταση, η οποία θα πρέπει να συζητηθεί στα πλαίσια Δημόσιας Διαβούλευσης για τροποποίηση των περί Δεοντολογίας των Δικηγόρων Κανονισμών, για εισαγωγή συγκεκριμένου και ρητού καθήκοντος των Δικηγόρων, στα πλαίσια του ισχύοντος Καθήκοντος Συμμόρφωσης με τους Νόμους της Κυπριακής Δημοκρατίας, που να προβλέπει ότι:
«Απαγορεύεται σε οποιονδήποτε Δικηγόρο, Δικηγορικό Συνεταιρισμό, Δικηγορική Εταιρεία και Εταιρεία Παροχής Διοικητικών Υπηρεσιών (ΕΠΔΥ) που ελέγχεται από Δικηγόρους, όπως παρέχουν οποιαδήποτε υπηρεσία ή αρωγή σε οποιαδήποτε πρόσωπα, Νομικά ή Φυσικά, που είτε τα ίδια είτε γνωστοί συνεργάτες τους, προβαίνουν σε ενέργειες που σχετίζονται με ή αποκομίζουν με οιονδήποτε τρόπο έσοδα από τον σφετερισμό των περιουσιών των εκτοπισμένων συμπατριωτών μας στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας».
Περαιτέρω, εισηγούμαστε όπως διαπίστωση παράβασης τής πιο πάνω Απαγόρευσης θα σημαίνει αυτόματα και την απώλεια της Άδειας Ασκήσεως Επαγγέλματος από τους συγκεκριμένους Δικηγόρους, καθώς και Λειτουργίας των εν λόγω Δικηγορικών Γραφείων και ΕΠΔΥ.
Χρίστος Κληρίδης
Ο ΠΔΣ έχει υποχρέωση δυνάμει του περί Δικηγόρων Νόμου να ενεργεί προς το συμφέρον των δικηγόρων και της δικαιοσύνης με εντελώς ανεξάρτητο τρόπο έναντι της εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας. Μπορώ να πω ότι εκτός από την περίοδο της εισαγωγής ειδικών Θεσμών πολιτικής δικονομίας για το backlog σε υποθέσεις 2014 έως 2017, δεν είχαμε οποιαδήποτε ιδιαίτερη σύγκρουση με το Ανώτατο Δικαστήριο. Αντίθετα είχα μια άριστη και άψογη συνεργασία με το Ανώτατο Δικαστήριο, με την πρώην πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου την κα Περσεφόνη Παναγή την οποία γνωρίζω από τα φοιτητικά μας χρόνια στην Αγγλία και στη συνέχεια με τον πρώην πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Αντώνη Λιάτσο και τώρα με την πρόεδρο του νέου Ανωτάτου Δικαστηρίου κα Κ. Σταματίου. Συμμετέχουμε με εποικοδομητικό τρόπο στις δραστηριότητες του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου για τους διορισμούς και προαγωγές των δικαστών όπως και στο Γνωμοδοτικό Συμβούλιο το οποίο συμβουλεύει τον πρόεδρο για διορισμούς στην τριτοβάθμια δικαιοδοσία. Για πρώτη φορά είχαμε διορισμούς έμπειρων δικηγόρων στο Εφετείο μέσα από τη συμμετοχή μας στο πιο πάνω Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο. Η συμμετοχή μας είναι μία τρανή απόδειξη ότι οι δικηγόροι σαν συλλειτουργοί της δικαιοσύνης μπορούν και πρέπει να συνεργάζονται για θέματα που αφορούν τη δικαιοσύνη με τη δικαστική εξουσία. Όπου διαφωνούμε βεβαίως οφείλουμε να το λέμε και να ενεργούμε ανάλογα. Κι αυτό πράττουμε και θα συνεχίσουμε να πράττουμε. Ο ΠΔΣ βγαίνει από την τριετία της προεδρίας μου ενισχυμένος και με πολύ ψηλότερο επίπεδο εμπιστοσύνης της κοινωνίας σε αυτόν. Επιδείξαμε και πολυδιάστατο κοινωνικό έργο εξάλλου, όπως μεταξύ άλλων ο έρανός μας για τους πυρόπληκτους της ευρύτερης περιοχής Αρακαπά και για τους πυρόπληκτους της Ολυμπίας στην Ελλάδα όπου πρόσφατα παραδώσαμε μαζί με τον πρόεδρο της ολομέλειας Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος και Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Δημήτρη Βερβεσό, πυροσβεστικό όχημα για σκοπούς προφύλαξης αρχαιοτήτων στην Αρχαία Ολυμπία. Οι σχέσεις μου και του Συμβουλίου με τους τρεις υπουργούς υπήρξαν άριστες στο πλαίσιο μίας αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Αυτό δεν σημαίνει ότι όπου και όταν χρειάζεται δεν θα προασπιστούμε τα συμφέροντα των δικηγόρων. Παραμένουμε θεματοφύλακες του δικηγορικού σώματος και το αποδείξαμε στην πράξη.