Δεν θα είναι οι τράπεζες που δεν είδαμε, αλλά οι αγορές που αφήσαμε επίτηδες στο σκοτάδι. Η επόμενη χρηματοπιστωτική κρίση έρχεται.
Χτίζεται μέρα με τη μέρα, ανάμεσα σε εξαγορές χωρίς κανόνες, επενδύσεις χωρίς διαφάνεια και ένα σύστημα που έχει πειστεί ότι μπορεί να ρισκάρει για πάντα χωρίς να πληρώσει το τίμημα. Το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν ξέρουμε τι έρχεται. Είναι ότι το αφήνουμε να έρθει.
Όπως εξηγεί σε ανάλυσή του ο Economist η επόμενη κρίση μοιάζει να είναι θέμα χρόνου. Και δεν θα έρθει από τα subprimes. Ούτε από μια ξαφνική αύξηση επιτοκίων. Θα έρθει από εκεί που το σύστημα εθελοτυφλεί: από την ανεξέλεγκτη άνοδο των μη ρυθμιζόμενων αγορών, την εμπορευματοποίηση του ρίσκου και την επιβολή μιας «crypto κανονικότητας» σε ένα οικοδόμημα που ήδη τρίζει.
Η στροφή των κεφαλαίων στις ιδιωτικές αγορές (private markets) υπήρξε ραγδαία. Από το 2018 έως το 2023, ο όγκος των υπό διαχείριση κεφαλαίων σε ιδιωτικές επενδύσεις, χρέος, venture capital, υποδομές και real estate σχεδόν διπλασιάστηκε, φτάνοντας τα 13,1 τρισ. δολάρια, σύμφωνα με τη McKinsey.
Η δημόσια αγορά (δηλαδή η χρηματιστηριακή, όπου οι εισηγμένες υπόκεινται σε αυστηρή εποπτεία και κανόνες διαφάνειας) συρρικνώνεται, οι εταιρείες παραμένουν ιδιωτικές, η διαφάνεια εξανεμίζεται.
Ένας ολοένα μεγαλύτερος όγκος του παγκόσμιου κεφαλαίου κινείται στο σκοτάδι, έξω από το πεδίο των ρυθμιστών, των επενδυτών και της κοινής γνώμης.
Η ψευδαίσθηση της εποπτείας
Η εποχή των εξαγορών με μόχλευση και των αστρονομικών αποδόσεων στηρίχθηκε κυρίως στην άνοδο των αποτιμήσεων και τα φθηνά δανεικά – όχι σε λειτουργική βελτίωση. Αυτό το πάρτι τελείωσε.
Η αύξηση του κόστους δανεισμού και η δυσκολία εξόδου από συμμετοχές σε ασθενείς αγορές έχουν παγώσει τις αποδόσεις. Όμως οι θεσμικοί επενδυτές εξακολουθούν να ρίχνουν χρήμα στα μη ρευστοποιήσιμα στοιχεία ενεργητικού, πιεσμένοι από την ανάγκη για απόδοση. Και οι asset managers ανοίγουν την πόρτα και στους πλούσιους ιδιώτες, μεταφέροντας το ρίσκο προς τα κάτω.
Παράλληλα, σε Βρετανία και ηπειρωτική Ευρώπη, πολιτικοί και ρυθμιστικές αρχές ενθαρρύνουν τα συνταξιοδοτικά ταμεία να επενδύουν σε «πιο τολμηρά» assets. Χαλαρώνουν οι κανόνες ρευστότητας και τα πλαφόν, αγνοώντας το θεμελιώδες: το ρίσκο μεταλλάσσεται, αλλά δεν εξαφανίζεται.
Η άνοδος του private credit και ο κίνδυνος που δεν βλέπει κανείς
Τα private credit funds –όπως δείχνουν οι Παλαντίνο και Κάρλεγουιτς από το Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης – ενέχουν συστημικό κίνδυνο: δανείζουν χωρίς διαφάνεια, σε όρους που δεν εποπτεύονται, με χαμηλή ρευστότητα και mismatch στις λήξεις.
Η σχέση τους με τις παραδοσιακές τράπεζες δημιουργεί ένα αδιαφανές δίκτυο διασύνδεσης, που κανείς δεν ελέγχει πραγματικά.
Το ΔΝΤ προειδοποιούσε σε φετινή έκθεσή του: ο συνδυασμός ταχείας ανάπτυξης, ανταγωνισμού με τις τράπεζες και πίεσης για τοποθετήσεις οδηγεί σε έκπτωση των προτύπων και αύξηση του πιστωτικού κινδύνου.
Και αν κάτι πάει στραβά, κανείς δεν θα ξέρει πού ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα – ώσπου να είναι πολύ αργά.
Η ριζοσπαστικοποίηση των αγορών
Την ίδια ώρα, η Wall Street μεταλλάσσεται σε καζίνο. Η μανία για crypto, μόχλευση, gamification και NFTs έχει μετατρέψει την επένδυση σε «ψυχαγωγία» και τους traders σε… streamers.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, στη δεύτερη θητεία του, δείχνει πρόθυμος να κερδίσει προσωπικά από τη gamification των αγορών αντί να προστατεύσει τους επενδυτές με ρυθμίσεις. Και κάπως έτσι η απορρύθμιση γίνεται δόγμα, σχολιάζει ο Economist.
Η Μισέλ Μπάουμαν της Fed, υπεύθυνη για τη χρηματοπιστωτική εποπτεία, δήλωσε ότι η υπερβολική ρύθμιση έστειλε τις «θεμελιώδεις τραπεζικές δραστηριότητες» εκτός τραπεζικού τομέα – και θέλει να τις φέρει πίσω. Όμως η ελάφρυνση των κανόνων απλώς θα επιτρέψει στις τράπεζες να δανείζουν περισσότερο στα funds – επιταχύνοντας την άναρχη διόγκωση του σκιώδους συστήματος.
Crypto: το νέο subprime;
Η κατάρρευση των Silvergate, Silicon Valley Bank, Signature και First Republic το 2023 ήταν μόνο η πρόγευση. Όπως υποστηρίζουν οι Στίβεν Κέλι και Τζόναθαν Ρόουζ, οικονομολόγοι της Federal Reserve Bank of Chicago, οι τράπεζες αυτές είχαν χτίσει το μοντέλο τους γύρω από την κρυπτο- οικονομία και το venture capital.
Όταν οι επενδυτές ζήτησαν πίσω τα χρήματά τους, το ρευστό δεν υπήρχε. Έτσι είχαμε μαζικές εκροές καταθέσεων.
Η Fed εγγυήθηκε τις καταθέσεις και έσωσε το σύστημα. Όμως οι crypto εταιρείες και τα VC funds βγήκαν αλώβητα. Και με τα κεφάλαιά τους ακέραια, άρχισαν να χρηματοδοτούν πολιτικούς.
Στις εκλογές του 2024, crypto PACs ξόδεψαν 135 εκατ. δολάρια σε καμπάνιες. Χρηματοδότησαν ανοιχτά φίλα προσκείμενους υποψηφίους και κατάφεραν να εκλέξουν δεκάδες υποστηρικτές της crypto βιομηχανίας. Και δεν το έκαναν εν κρυπτώ. Το έκαναν φανερά και απολύτως νόμιμα.
Αν το σενάριο της ύφεσης επιβεβαιωθεί, και οι αγορές στραφούν κατά των «επικίνδυνων» assets, η πτώση όλου αυτού του εναλλακτικού συστήματος δεν θα αργήσει.
Τι θα απομείνει;
Αυτό δεν είναι σενάριο ταινίας, είναι η λογική κατάληξη των δεδομένων. Η επόμενη κρίση δεν θα προέλθει από άγνοια, αλλά από αδιαφορία. Από πολιτική συναλλαγή, από τον λαϊκισμό της απορρύθμισης, από την ψευδαίσθηση ότι το αόρατο ρίσκο δεν κοστίζει.
Η «Subprime 2.0» ίσως είναι ήδη εδώ. Και ο μηχανισμός διάσωσης ίσως αυτή τη φορά να μην λειτουργήσει. Δεν μάθαμε τίποτα. Ειδικοί προειδοποιούν πως παίζουμε στο sequel του Big Short. Και δεν προβλέπεται happy ending.
Πηγή: naftemporiki.gr
Διαβάστε επίσης: ΕΚΤ: Προς όγδοη μείωση επιτοκίων – Γιατί θα συνεχίσει να πέφτει ο πληθωρισμός;