Το 2001, οι ερευνητές Κένεθ Μέλερστεν και Μίχαελ Όμπερσταϊνερ παρουσίασαν μια πρωτοποριακή ιδέα: να παραχθεί ενέργεια με αρνητικές εκπομπές. Αντί να δεσμεύεται άνθρακας από την καύση ορυκτών καυσίμων, πρότειναν τη χρήση βιομάζας — φυτών που έχουν ήδη απορροφήσει CO₂ — και τη δέσμευση των εκπομπών από την καύση τους.
Η εξίσωση φαινόταν μαγική: CO₂ που αφαιρείται από την ατμόσφαιρα – CO₂ που δεσμεύεται ξανά = καθαρό αρνητικό ισοζύγιο. Η ιδέα αυτή άλλαξε ριζικά τον τρόπο που οι επιστήμονες και οι κυβερνήσεις σκέφτονταν την πορεία προς το net zero.
Από καινοτομία σε παγκόσμια πολιτική
Η πρόταση των δύο επιστημόνων έγινε σταδιακά πυλώνας της διεθνούς κλιματικής στρατηγικής. Από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Βραζιλία έως την Αυστραλία, οι περισσότερες χώρες που έχουν καταθέσει σχέδια μηδενικών εκπομπών στον ΟΗΕ βασίζονται σήμερα στις τεχνολογίες αρνητικών εκπομπών για να πετύχουν τους στόχους τους.
Σύμφωνα με το Climate Action Tracker, ενόψει της COP30 στη Βραζιλία, η πλειονότητα των χωρών με στόχους μηδενικών εκπομπών βασίζεται σε δεσμεύσεις άνθρακα — συχνά χωρίς σαφές σχέδιο για τη μείωση των ορυκτών καυσίμων. Περίπου 20% των υποσχόμενων μειώσεων παραμένει αναίτια «εκτός λογισμού», με την υπόθεση ότι «θα δεσμευτεί» αργότερα.
Η παρερμηνεία: Όταν η δέσμευση άνθρακα έγινε άλλοθι
Οι δημιουργοί της ιδέας βλέπουν σήμερα το έργο τους με απογοήτευση. Ο Όμπερσταϊνερ, διευθυντής του Environmental Change Institute στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, δηλώνει:
«Η δέσμευση άνθρακα σχεδιάστηκε για να αντισταθμίσει παρελθούσες εκπομπές, όχι για να καθυστερήσει τις σημερινές μειώσεις. Αντί να μάς οδηγήσει στον παράδεισο της λύσης, μάς έσπρωξε στην κόλαση της υπέρβασης».
Ο όρος “overshoot” — η ιδέα ότι ο κόσμος μπορεί να ξεπεράσει προσωρινά το όριο της υπερθέρμανσης και να το διορθώσει αργότερα μέσω τεχνολογίας — έχει ενσωματωθεί στα κλιματικά μοντέλα του IPCC και στις κυβερνητικές πολιτικές.
Όμως, αυτή η στρατηγική δημιουργεί ψευδαίσθηση ασφάλειας: επιτρέπει στα κράτη να συνεχίζουν να εκπέμπουν CO₂ σήμερα, ελπίζοντας ότι θα το αφαιρέσουν στο μέλλον.
Το τεχνολογικό στοίχημα και οι περιορισμοί
Η δέσμευση άνθρακα με φυσικά μέσα (αναδάσωση, αποκατάσταση τυρφώνων) έχει όρια λόγω γης και οικοσυστημάτων. Από την άλλη, η άμεση δέσμευση CO₂ από τον αέρα ή από την καύση βιοκαυσίμων είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο και απαιτεί τεράστια χρηματοδότηση για να γίνει αποτελεσματική.
Επιπλέον, η ίδια η καλλιέργεια και καύση της βιομάζας μπορεί να απελευθερώνει άνθρακα, ενώ η αποθήκευση του δεσμευμένου CO₂ χρειάζεται τεράστιες εκτάσεις και παραμένει ενεργοβόρα.
«Κάθε μέρα ρίχνουμε τα ζάρια με το κλίμα», προειδοποιεί ο Λόρι Λέιμπερν του Strategic Climate Risks Initiative. «Το να βασιζόμαστε στο ότι θα διορθώσουμε το πρόβλημα αργότερα μάς φέρνει επικίνδυνα κοντά σε κλιματικά σημεία μη επιστροφής».
Ηθικό δίδαγμα: Η τεχνολογία δεν είναι υποκατάστατο της δράσης
Οι Μέλερστεν και Όμπερσταϊνερ δεν αρνούνται τη σημασία της δέσμευσης άνθρακα — τη βλέπουν ως «επικουρικό εργαλείο», όχι ως δικαιολογία αδράνειας. Όμως, δύο δεκαετίες μετά, βλέπουν τον κόσμο να παρερμηνεύει την επιστήμη τους.
«Είναι αποθαρρυντικό», λέει ο Μέλερστεν. «Αποδεικνύει πόσο δύσκολο είναι για τον άνθρωπο να δράσει αποφασιστικά απέναντι σε μια αφηρημένη, υπαρξιακή απειλή που θα πλήξει κυρίως τις επόμενες γενιές».
Πηγή: newmoney.gr
Διαβάστε επίσης: Η Ευρώπη μπαίνει τώρα στην εποχή του Τραμπ