Ο Kenneth Lay ανεβαίνει στο βήμα για να ανακοινώσει τα αποτελέσματα τριμήνου. Στην αίθουσα επικρατεί σιγή, στο ταμπλό οι δείκτες τρεμοπαίζουν. Μέσα σε λίγα λεπτά, η εταιρεία που ορκιζόταν πως «μετράει το μέλλον» αποκαλύπτει ζημιές 618 εκατ. δολαρίων.
Το ημερολόγιο γράφει 16 Οκτωβρίου 2001. Η Wall Street παγώνει. Κανείς δεν γνωρίζει ακόμα ότι είναι η αρχή του τέλους για έναν κολοσσό που χτίστηκε πάνω στην ψευδαίσθηση — και θα μείνει στην ιστορία ως το πιο εντυπωσιακό κραχ της εποχής της απληστίας.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Το παραμύθι της ανόδου
Στο σωτήριο έτος 1985 ανακοινώνεται η συγχώνευση δύο ενεργειακών, των Houston Natural Gas και InterNorth. Ο Lay παίρνει το τιμόνι και χτίζει έναν κολοσσό που εκμεταλλεύεται τη «νέα» απορρύθμιση. Το όνομά του Enron.
Με τον Jeffrey Skilling στο πλευρό, η Enron μεταμορφώνεται από αγωγούς σε πλατφόρμα συναλλαγών. Το 1999 ανοίγει το Enron Online· σε λίγους μήνες γίνεται το μεγαλύτερο business site του κόσμου.
Το 2000 τα έσοδα «γράφουν» 100 δισ. δολάρια, η μετοχή πιάνει τα 90 δολάρια, τα εξώφυλλα των περιοδικών μιλούν για «απίστευτο success story», «δύναμη καινοτομίας», βλέπουν ένα «λαμπρό μέλλον».
Πίσω από τη βιτρίνα, όμως, η δημιουργική λογιστική ένας λαβύρινθος από ειδικού σκοπού οχήματα σπρώχνουν ζημιές στο περιθώριο και φουσκώνουν κέρδη στο παρόν.
Οι πρώτες ρωγμές
Αύγουστος 2001. Ο Skilling παραιτείται αιφνιδιαστικά από τη θέση του CEO, που είχε αναλάβει μόλις 6 μήνες νωρίτερα. Ο Lay επιστρέφει στη θέση.
Στους διαδρόμους ακούγεται η ανησυχία: τι τρέχει με τις «εταιρικές σχέσεις» του CFO Andrew Fastow; Η Sherron Watkins, αντιπρόεδρος εταιρικής ανάπτυξης στην εταιρεία, χτυπά καμπανάκι. Στις αγορές, όμως, ο μύθος αντέχει—μέχρι τη 16η Οκτωβρίου.
Η ανακοίνωση που αλλάζει τα πάντα
Η ζημιά των 618 εκατ. είναι το πρώτο σοκ. Ακολουθεί η παραδοχή ότι από το 1997 η Enron «μαγείρευε» τα οικονομικά στοιχεία και φούσκωνε συστηματικά τα κέρδη.
Σε δεύτερο χρόνο, αποκαλύπτεται «τρύπα» 1,2 δισ. δολαρίων από ένα σύστημα partnerships που έπρεπε να ενοποιείται αλλά δεν ενοποιείται.
Οι αναλυτές δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα των υποσημειώσεων. Η αγορά κοκκινίζει.
Στις 31 Οκτωβρίου 2001 η SEC ξεκινά επίσημη έρευνα. Η Enron προσπαθεί να αγοράσει χρόνο.
Η σανίδα σωτηρίας που γίνεται βαρίδι
Στις 9 Νοεμβρίου 2001 εμφανίζεται αίφνης ένας λευκός ιππότης. Η Dynegy ανακοινώνει συμφωνία εξαγοράς 9 δισ. δολαρίων και όλοι πιστεύουν ότι η Enron σώθηκε.
Στις 28 Νοεμβρίου όμως κάνει πίσω, αφού ο οικονομικός έλεγχος αποκαλύπτει μία κατάσταση πολύ χειρότερη από αυτή που περίμενε.
Οι τράπεζες σφίγγουν τη στρόφιγγα, τα εμπορικά γραμμάτια δεν «ρολάρουν», το ταμείο στεγνώνει. Η μετοχή κατρακυλά κάτω από το 1 δολάριο.
Είναι 2 Δεκεμβρίου 2001 όταν ο κολοσσός σωριάζεται. Η Enron καταθέτει αίτηση υπαγωγής στο Άρθρο 11 του Πτωχευτικού Κώδικα, στη μεγαλύτερη εταιρική χρεοκοπία των ΗΠΑ έως τότε.
Η μετασεισμική ακολουθία
Οι εξελίξεις θα είναι καταιγιστικές.
9 Ιανουαρίου 2002, το Υπουργείο Δικαιοσύνης ανοίγει ποινική έρευνα.
10 Ιανουαρίου, η Arthur Andersen—ο ελεγκτής—παραδέχεται καταστροφή εγγράφων.
15 Ιανουαρίου, το NYSE «παγώνει» τη διαπραγμάτευση.
17 Ιανουαρίου γράφονται οι τίτλοι τέλους στη συνεργασία Enron-Andersen.
Στις ακροάσεις του Κογκρέσου, ο Lay επικαλείται την Πέμπτη Τροπολογία Ενδιάμεσα η τραγωδία αποκτά και ανθρώπινο πρόσωπο: 25 Ιανουαρίου 2002, ο πρώην αντιπρόεδρος J. Clifford Baxter βρίσκεται νεκρός. Οι τίτλοι μιλούν για πιθανή αυτοκτονία.
14 Μαρτίου 2002, η Andersen κατηγορείται για παρεμπόδιση δικαιοσύνης. Θα κριθεί ένοχη από ενόρκους, για να δικαιωθεί αργότερα από το Ανώτατο Δικαστήριο—πολύ αργά όμως για να σωθεί το brand: ο πάλαι ποτέ Big Five ελεγκτής έχει ήδη καταρρεύσει.
Οι πρωταγωνιστές στο εδώλιο
Το 2004 ο Skilling και ο Lay διώκονται για σειρά αδικημάτων. 25 Μαΐου 2006. Και οι δύο κρίνονται ένοχοι για συνωμοσία και απάτη (ο Skilling και για insider trading). Στις 5 Ιουλίου 2006: ο Lay πεθαίνει από καρδιακό επεισόδιο πριν την επιβολή ποινής.
Ο Skilling θα δει την ποινή του να μειώνεται το 2013 με ανταλλαγή παραίτησης από ένδικα μέσα και επιστροφής 42 εκατ. δολαρίων σε θύματα. Θα αποφυλακιστεί το 2019 μετά από πάνω από 12 χρόνια στη φυλακή. Έχει απαγορευθεί όμως κάθε δυνατότητα συμμετοχής σε εταιρική διοίκηση.
Το μάθημα
Η Enron γίνεται συνώνυμο της ύβρεως. Το Κογκρέσο ψηφίζει τον νόμο Sarbanes-Oxley (2002): οι CEOs/CFOs υπογράφουν τις καταστάσεις, οι ελεγκτές αποκόπτονται από τις κερδοφόρες συμβουλευτικές δουλειές των πελατών τους, οι ποινές για καταστροφή αρχείων αυστηροποιούνται, οι ελεγκτικές επιτροπές των εταιρειών αποκτούν δόντια.
Από την άλλη, κάτι πιο δυσδιάκριτο μένει: η κουλτούρα των μπόνους, το «βρες το νούμερο και χτίσε γύρω του αφήγημα», η λατρεία της μετοχής.
Η Enron δεν πέφτει μόνο από απληστία· πέφτει από μια μηχανική που επιταχύνει κέρδη σήμερα και απαιτεί ολοένα και πιο «δημιουργικές» συμφωνίες αύριο για να συντηρηθεί η ψευδαίσθηση.
Επίλογος που δεν κλείνει ποτέ
Χρόνια αργότερα, η λέξη «Enron» επιστρέφει ως ειρωνεία στα social: κάποιος αγοράζει το εμπορικό σήμα για να πουλήσει T-shirts, ένα μιούζικαλ ανεβαίνει (και κατεβαίνει) στο Broadway, οι σχολές διοίκησης μελετούν την υπόθεση, οι ελεγκτικές μεταρρυθμίζονται—ναι, αλλά όχι αρκετά ώστε να μην ξαναδούμε σκάνδαλα.
Η υπόσχεση «δεύτερη Enron δεν θα υπάρξει» δοκιμάζεται ξανά και ξανά, κάθε φορά που η αγορά γοητεύεται από νέα «καινοτομία» χωρίς να ρωτά πού είναι το ταμείο.
Και κάπως έτσι, η 16η Οκτωβρίου 2001 δεν είναι μόνο ημερομηνία. Είναι σκηνή εκκίνησης ενός μαθήματος: ότι τα πιο εντυπωσιακά κάστρα χτίζονται καμιά φορά με λογιστική άμμο—και όταν έρχεται το κύμα, δεν προλαβαίνεις να σώσεις τίποτα, παρά μόνο την ιστορία ως προειδοποίηση.
Πηγή: naftemporiki.gr
Διαβάστε επίσης: Μπέσεντ: Οι αγορές δεν θα μας πουν τι θα κάνουμε με την Κίνα