Η συζήτηση του TechIsland στη Λεμεσό την προηγούμενη βδομάδα ανέδειξε με τον πιο άμεσο τρόπο το διακύβευμα της επόμενης ημέρας για την κυπριακή οικονομία «η προσφορά στέγης δεν αρκεί». Η στέγαση εξελίσσεται σε κρίσιμο παράγοντα ανταγωνιστικότητας, με συνέπειες για εργαζόμενους, επιχειρήσεις, σχολεία και οικογένειες.
Στη συζήτηση συμμετείχαν στελέχη από τεχνολογικές εταιρείες, εκπαίδευση, ανάπτυξη ακινήτων, τραπεζικό τομέα και υπηρεσίες. Αν και προέρχονταν από διαφορετικούς κλάδους, περιέγραψαν την ίδια πραγματικότητα και δη ότι το στεγαστικό κόστος αυξάνεται ταχύτερα από τους μισθούς, ενώ η αγορά αδυνατεί να προσφέρει επαρκείς επιλογές σε όσους θέλουν να εγκατασταθούν ή να μείνουν στην Κύπρο.
Πίεση στις τιμές και πτώση στις άδειες
Οι τιμές κατοικιών βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα από πριν την κρίση του 2013. Ο Δείκτης Τιμών Ακινήτων της Κεντρικής Τράπεζας έδειξε άνοδο περίπου 6,5% στα τέλη του 2024, με τα διαμερίσματα να καταγράφουν σχεδόν 9%.
Στα ενοίκια, η εικόνα είναι ακόμη πιο έντονη με τη Λεμεσό να παραμένει η ακριβότερη πόλη, με τιμές σχεδόν διπλάσιες από άλλες περιοχές. Παρά τη διαρκή ζήτηση, οι άδειες οικοδομής το 2024 μειώθηκαν κατά περίπου 5%, ένα ακόμη σημάδι ότι η νέα προσφορά δεν ακολουθεί τον ρυθμό των αναγκών.
Την ίδια ώρα, σημαντικό μέρος του κυπριακού αποθέματος κατοικιών είναι πλέον παλιό. Πάνω από το 75% των κτηρίων εκτιμάται ότι ξεπερνούν τα 40 χρόνια ηλικίας, με χαμηλή ενεργειακή απόδοση και υψηλά κόστη συντήρησης, αλλά με τιμές που παραμένουν υψηλές λόγω της έλλειψης εναλλακτικών.
Οι επιχειρήσεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου
Στελέχη μεγάλων εργοδοτών περιέγραψαν πώς η στεγαστική κρίση επηρεάζει άμεσα την προσπάθεια προσέλκυσης και διατήρησης ταλέντων.
Η Κρίστια Ευαγόρου, Deputy Group CEO της payabl., σημείωσε ότι «οι εργαζόμενοι δυσκολεύονται να βρουν κατοικίες που να μπορούν να αντέξουν οικονομικά χωρίς να θυσιάζουν ποιότητα ζωής», ενώ η Anna Lasina από τη Wargaming εξήγησε ότι πολλές από τις διαθέσιμες κατοικίες είναι παλιές, ενεργειακά ανεπαρκείς και συχνά σε περιοχές που δεν εξυπηρετούν ούτε οικογένειες ούτε νέους επαγγελματίες.
Η Liudmila Marochkina, CEO στη DC SPORT SOFT & i-Can School, προειδοποίησε ότι το ζήτημα πλέον αγγίζει τον πυρήνα της ανταγωνιστικότητας: «Αν οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν με αξιοπρέπεια, τελικά θα φύγουν».
Οι πιέσεις είναι εμφανείς και στον εκπαιδευτικό τομέα, όπου φοιτητές και διεθνή στελέχη διεκδικούν την ίδια περιορισμένη προσφορά στέγης με τις τοπικές οικογένειες.
Πολεοδομία μιας άλλης εποχής
Από την πλευρά των developers, η συζήτηση ανέδειξε ότι το υφιστάμενο σύστημα αδειοδοτήσεων και οι πολεοδομικές πρόνοιες δεν αντανακλούν τις σημερινές ανάγκες.
Ο CEO της Cybarco Development, Μιχάλης Χατζηπαναγιώτου, σημείωσε ότι «προσπαθούμε να λύσουμε τα προβλήματα του σήμερα με εργαλεία του 2000», αναφερόμενος τόσο στις ελάχιστες επιφάνειες διαμερισμάτων όσο και στις χρονοβόρες διαδικασίες.
Ο Μιχάλης Π. Λεπτός από τον Όμιλο Leptos τόνισε ότι η αβεβαιότητα στις εγκρίσεις και το υψηλό κόστος καθιστούν δύσκολη την ανάπτυξη προσιτής κατοικίας σε μεγάλη κλίμακα.
Η συζήτηση για το Build-to-Rent
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το Build-to-Rent (BtR) εμφανίστηκε ως μια πιθανή λύση. Πρόκειται για οργανωμένες αναπτύξεις που σχεδιάζονται για μακροχρόνια ενοικίαση, με επαγγελματική διαχείριση, προβλέψιμους όρους και μείγματα μονάδων που ανταποκρίνονται στη ζήτηση.
Ο Παύλος Λοϊζου, CEO της Ask Wire, εξήγησε ότι το BtR «δεν αντικαθιστά την ιδιοκατοίκηση, αλλά προσθέτει ένα κρίσιμο ενδιάμεσο επίπεδο».
Οι τράπεζες παρακολουθούν στενά το μοντέλο. Η Ειρήνη Γιάννουρου από την Τράπεζα Κύπρου ανέφερε ότι το τραπεζικό σύστημα είναι «έτοιμο να στηρίξει καλά δομημένες, μεγάλες στεγαστικές πρωτοβουλίες», εφόσον υπάρχει σταθερό πλαίσιο μακροχρόνιας μίσθωσης.
Περισσότερη προσφορά, πιο γρήγορα
Το βασικό συμπέρασμα του Techisland Town Hall συνοψίστηκε σε μία λέξη: προσφορά.
Η Κύπρος χρειάζεται περισσότερες νέες κατοικίες, πιο σύγχρονες και ενεργειακά αποδοτικές επιλογές, πιο γρήγορες διαδικασίες αδειοδότησης, καλύτερα εργαλεία χρηματοδότησης και ευρύτερο συντονισμό μεταξύ κράτους, τραπεζών και κατασκευαστών.
Όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά, η χώρα δεν στερείται ιδεών αλλά συντονισμού και δράσης σε κλίμακα.
Σαφώς στη συζήτηση δεν λύθηκε το πρόβλημα της στέγασης, αλλά αναδείχθηκε ότι οι φορείς της οικονομίας μοιράζονται πλέον την κοινή διάγνωση και ότι νέα μοντέλα, όπως το Build-to-Rent, μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης, εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση και συστηματική εφαρμογή.