Η σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν σιγοβράζει εδώ και χρόνια με τις δύο πλευρές να μάχονται η μια την άλλη σε χαμηλούς τόνους αποφεύγοντας έναν ολοκληρωμένο πόλεμο, όπως αναφέρει το Bloomberg, που σε ανάλυση του εξηγεί γιατί επέλεξε το Ισραήλ να επιτεθεί στο Ιράν, την στρατιωτική δύναμη των δύο χωρών, τις συμμαχίες αλλά και τη στάση του Αραβικού κόσμου.
Οι εχθροπραξίες ανέβασαν ταχύτητες μετά τον Οκτώβριο του 2023, κατά πόλεμο του Ισραήλ με την παλαιστινιακή ομάδα Χαμάς, που υποστηρίζεται από το Ιράν. Το Ισραήλ και το Ιράν εκτόξευσαν πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη το ένα εναντίον του άλλου δύο φορές πέρυσι.
Από την Παρασκευή 13 Ιουνίου η μεταξύ τους σύγκρουση κλιμακώθηκε επικίνδυνα, με το Ισραήλ να εξαπολύει επίθεση στο Ιράν στοχεύοντας και την πρωτεύουσα Τεχεράνη. Στο στόχαστρο υπήρξαν επίσης πυρηνικές εγκαταστάσεις ενώ σκότωσε επιστήμονες και στρατιωτικούς ηγέτες. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών στο Ιράν ανέρχεται με τα μέχρι τώρα στοιχεία σε 224, μεταξύ των οποίων οι 70 είναι γυναίκες και παιδιά.
Το Ισραήλ, το οποίο εκτιμάται ευρέως ότι διαθέτει τα δικά του πυρηνικά όπλα, υποστηρίζει ότι η επίθεση έχει στόχο να τερματίσει την ικανότητα του Ιράν να κατασκευάσει πυρηνική βόμβα, την οποία θεωρεί υπαρξιακή απειλή. Το Ιράν υποστηρίζει ότι το πρόγραμμα του αποσκοπεί στην παραγωγή ενέργειας και πολιτικής τεχνολογίας και όχι πυρηνικών όπλων.
Το Ιράν ανταπέδωσε με επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους, μεταξύ άλλων στις μεγάλες ισραηλινές πόλεις Τελ Αβίβ και Χάιφα, με δύο δεκάδες νεκρούς.
Γιατί το Ισραήλ επιτέθηκε στο Ιράν τώρα
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο Μπενιαμίν Νετανιάχου υποστηρίζει ότι το Ιράν βρισκόταν πολύ κοντά στο να κατασκευάσει μια πυρηνική βόμβα.
Η υποστήριξη του Αμερικανού προέδρου, η επιθετική ισραηλινή ηγεσία και η αποδυναμωμένη ιρανική κυβέρνηση είναι παράγοντες που ζύγισαν την πλάστιγγα προς την απόφαση της επίθεσης. Επιπλέον ο Νετανιάχου έχει παροτρύνει τους Ιρανούς να ανατρέψουν τους ηγέτες τους αν και αξιωματούχοι της κυβέρνησης έχουν αρνηθεί ότι αυτό αποτελεί μέρος του σχεδίου του Ισραήλ.
Η επίθεση έλαβε χώρα την παραμονή ενός ακόμη γύρου διαπραγματεύσεων μεταξύ του Ιράν και των ΗΠΑ για το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος του πρώτου. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είχε δηλώσει ότι οι χώρες ήταν «αρκετά κοντά σε μια αρκετά καλή συμφωνία». Το Ιράν έχει έκτοτε ακυρώσει τις συνομιλίες.
Ο Νετανιάχου αντιμετωπίζει επίσης απειλές για την ηγεσία του. Η δημοτικότητά του είναι χαμηλή μετά την απαγγελία κατηγοριών για δωροδοκία και απάτη και την παραβίαση της ασφάλειας του 2023. Την ημέρα της επίθεσης παραλίγο να εκδιωχθεί από το αξίωμά του από μια απόπειρα διάλυσης του κοινοβουλίου. Αλλά εν μέρει με το επιχείρημα ότι η επιχείρηση στο Ιράν ήταν πολύ σημαντική για να τεθεί σε κίνδυνο, επέζησε.
Γιατί το Ισραήλ και το Ιράν είναι εχθροί
Οι δύο χώρες ήταν σύμμαχοι τη δεκαετία του 1950, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του τελευταίου μονάρχη του Ιράν, του Σάχη Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί, αλλά η φιλία τους έληξε απότομα με την ισλαμική επανάσταση στο Ιράν το 1979. Οι νέοι ηγέτες του Ιράν ζήτησαν την καταστροφή του Ισραήλ, καταδικάζοντας το εβραϊκό κράτος ως ιμπεριαλιστική δύναμη στη Μέση Ανατολή. Το Ιράν έχει υποστηρίξει ομάδες που πολεμούν τακτικά το Ισραήλ, ιδίως τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και τους αντάρτες Χούτι, τις οποίες οι ΗΠΑ θεωρούν τρομοκρατικές οργανώσεις.
Το Ισραήλ θεωρεί το ενδεχόμενο ενός πυρηνικά εξοπλισμένου Ιράν ως υπαρξιακό κίνδυνο. Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα αφήσει να εννοηθεί ότι αν το Ιράν έφτανε στα πρόθυρα της οπλικής ικανότητας, οι ισραηλινές δυνάμεις θα επιτίθονταν στο πυρηνικό του πρόγραμμα χρησιμοποιώντας την αεροπορική δύναμη, όπως έκαναν όταν έπληξαν έναν αντιδραστήρα στο Ιράκ το 1981 και μια υποτιθέμενη συριακή πυρηνική εγκατάσταση το 2007.
Το Ισραήλ και το Ιράν έχουν επιτεθεί το ένα στο άλλο στο παρελθόν;
Το Ιράν επιτέθηκε απευθείας στο Ισραήλ για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 2024 με μια μαζική επίθεση με πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Αυτό προκλήθηκε από μια αεροπορική επιδρομή δύο εβδομάδες νωρίτερα στα διπλωματικά κτίρια του Ιράν στη συριακή πρωτεύουσα Δαμασκό. Η αεροπορική επιδρομή αποδόθηκε ευρέως στο Ισραήλ, αλλά δεν αναγνωρίστηκε από αυτό.
Ενώ η επίθεση του Ιράν προκάλεσε ελάχιστες ζημιές και προκάλεσε μια πιο περιορισμένη ανταπόδοση της επίθεσης από το Ισραήλ, οι μετωπικές μάχες μετέφεραν τη σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών σε μια πιο επικίνδυνη φάση, δημιουργώντας ένα προηγούμενο για απροκάλυπτες, άμεσες μάχες.
Το Ισραήλ δολοφόνησε τον πολιτικό ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, στην καρδιά της ιρανικής πρωτεύουσας τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Άλλη μια σειρά πυραυλικών επιθέσεων και αεροπορικών επιδρομών ανταλλάχθηκαν από τις δύο πλευρές τον Οκτώβριο.
Πώς συγκρίνονται οι στρατιωτικές δυνατότητες του Ισραήλ και του Ιράν
Οι δυνάμεις του Ισραήλ έχουν ένα τεράστιο τεχνολογικό πλεονέκτημα έναντι του Ιράν. Αυτό οφείλεται εν μέρει στη στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη από τις ΗΠΑ, οι οποίες επιδιώκουν εδώ και καιρό να εξασφαλίσουν το πλεονέκτημα του Ισραήλ ως μέρος της δέσμευσής τους για την ασφάλεια του εβραϊκού κράτους. Το Ισραήλ είναι το μόνο κράτος στη Μέση Ανατολή που έχει αγοράσει μέχρι στιγμής το μαχητικό αεροσκάφος F-35 stealth της Lockheed Martin Corp. Πιστεύεται επίσης ευρέως ότι διαθέτει πυρηνικά όπλα, αν και δεν τα έχει αναγνωρίσει ποτέ.
Το Ιράν, εν τω μεταξύ, είναι από καιρό ύποπτο ότι τρέφει τον στόχο να χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας για την κατασκευή ατομικών όπλων, μια φιλοδοξία που έχει επανειλημμένα αρνηθεί ότι έχει. Τα αποθέματα της χώρας σε εξαιρετικά εμπλουτισμένο ουράνιο αυξάνονται και θα μπορούσαν γρήγορα να καθαριστούν στο επίπεδο του 90% που συνήθως χρησιμοποιείται στα πυρηνικά όπλα, εάν οι ηγέτες της Ισλαμικής Δημοκρατίας το επιλέξουν. Παρόλα αυτά, το Ιράν θα πρέπει να κατακτήσει τη διαδικασία οπλοποίησης του καυσίμου προκειμένου να παράγει μια λειτουργική συσκευή ικανή να πλήξει έναν απομακρυσμένο στόχο.
Οι κυρώσεις και η πολιτική απομόνωση έχουν εμποδίσει την πρόσβαση του Ιράν σε ξένη στρατιωτική τεχνολογία, οδηγώντας το να αναπτύξει τα δικά του όπλα. Τα πολεμικά αεροσκάφη του είναι ως επί το πλείστον παλαιότερα μοντέλα που κληρονόμησε πριν από την επανάσταση της χώρας το 1979. Το Ιράν ελπίζει να αναβαθμίσει τις στρατιωτικές του δυνατότητες μέσω της αυξημένης συνεργασίας με τη Ρωσία. Συμφώνησε να αγοράσει μαχητικά αεροσκάφη Sukhoi Su-35, αν και δεν είναι σαφές αν τα αεροσκάφη έχουν παραδοθεί.
Αν και σε τεχνολογικό μειονέκτημα, ο στρατός του Ιράν πιστεύεται ότι διαθέτει σημαντικό απόθεμα βαλλιστικών πυραύλων και πυραύλων κρουζ και φθηνών μη επανδρωμένων αεροσκαφών που χρησιμοποίησε εναντίον του Ισραήλ στις επιθέσεις του 2024.
Όπως έμαθε το Ιράν σε αυτές τις επιθέσεις, η διείσδυση στη σημαντική αεράμυνα του Ισραήλ είναι πρόκληση. Πρώτα πρέπει να περάσει τα μαχητικά της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας. Στη συνέχεια, υπάρχουν τα συστήματα αεράμυνας Arrow και David’s Sling του Ισραήλ, τα οποία, μαζί με τις δυνάμεις των ΗΠΑ και άλλων συμμάχων στην περιοχή, αναχαίτισαν το 99% των περισσότερων από 300 μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων που εκτόξευσε το Ιράν στο μπαράζ του Απριλίου 2024, σύμφωνα με τον ισραηλινό στρατό.
Το δικό του αμυντικό οπλοστάσιο του Ιράν περιλαμβάνει συστήματα πυραύλων επιφανείας-αέρος, συμπεριλαμβανομένων των ρωσικών S-300, για την αντιμετώπιση αεροσκαφών και πυραύλων κρουζ και το τοπικής κατασκευής αντιβαλλιστικό πυραυλικό σύστημα Arman. Αυτά δεν είναι σχεδόν τόσο δοκιμασμένα στη μάχη όσο οι άμυνες του Ισραήλ, μια απόδειξη της προτίμησης του Ιράν για ασύμμετρο πόλεμο, όπου μπορεί να προβάλει υπερμεγέθη ισχύ, αντί για μάχη σώμα με σώμα.
Οι κυβερνοεπιθέσεις
Τόσο το Ισραήλ όσο και το Ιράν διαθέτουν δυνατότητες κυβερνοπολέμου. Πριν από περισσότερο από μια δεκαετία, το κακόβουλο λογισμικό γνωστό ως Stuxnet έθεσε σε κίνδυνο τις λειτουργίες σε μια ιρανική εγκατάσταση πυρηνικού εμπλουτισμού σε μια επιχείρηση που πιθανολογείται ότι ήταν μια αμερικανική και ισραηλινή επιχείρηση.
Το Ιράν είναι ικανό για «μια σειρά από επιχειρήσεις στον κυβερνοχώρο, από επιχειρήσεις πληροφόρησης έως καταστροφικές επιθέσεις εναντίον κυβερνητικών και εμπορικών δικτύων παγκοσμίως», σύμφωνα με την αξιολόγηση της Υπηρεσίας Πληροφοριών Άμυνας των ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε πέρυσι. Στις κυβερνοεπιθέσεις που εξαπέλυσε το Ιράν περιλαμβάνεται ένα hack που προσπάθησε να παραλύσει τους υπολογιστές και τη ροή νερού για δύο ισραηλινές περιφέρειες, σύμφωνα με το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων.
Μπορεί το Ισραήλ να καταστρέψει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν;
Οι ατομικές εγκαταστάσεις του Ιράν είναι πολυάριθμες και διασκορπισμένες σε όλη τη χώρα. Τα πιο σημαντικά περιουσιακά στοιχεία έχουν μετακινηθεί υπόγεια τα τελευταία χρόνια σε μια προσπάθεια να απομακρυνθούν από τον κίνδυνο.
Αυτό δεν έχει σταματήσει τις μικρότερης κλίμακας επιχειρήσεις δολιοφθοράς που συνήθως αποδίδονται στο Ισραήλ. Το Ισραήλ θεωρείται ευρέως ότι βρίσκεται πίσω από τη δολοφονία στην Τεχεράνη πέντε Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων το 2010. Και το 2021, το Ιράν κατηγόρησε το Ισραήλ για την έκρηξη σε μια βασική εγκατάσταση εμπλουτισμού.
Το Ισραήλ υποστηρίζει ότι κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της αντιαεροπορικής άμυνας του Ιράν και μεγάλο μέρος της ικανότητας κατασκευής πυραύλων κατά την ανταλλαγή πυραύλων μεταξύ των δύο χωρών τον Οκτώβριο του 2024, καθιστώντας ενδεχομένως ευκολότερο για το Ισραήλ να πραγματοποιήσει μια επιτυχημένη επίθεση.
Αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών έχουν προειδοποιήσει, ωστόσο, ότι τα πλήγματα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν μπορεί μόνο να καθυστερήσουν, όχι να καταστρέψουν, την ικανότητα της χώρας να συνθέσει τις τεχνολογίες που απαιτούνται για την κατασκευή ενός ατομικού όπλου.
Η ικανότητα του Ισραήλ να βλάψει τις κύριες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν είναι πιο περιορισμένη χωρίς την στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ. Ο στόλος του από μαχητικά αεροσκάφη F-35 stealth οπλισμένα με βόμβες 2.000 λιβρών και F-15 με βόμβες 4.000 λιβρών θα πρέπει να κάνει επανειλημμένα χτυπήματα για να διαπεράσει την ιρανική προστασία. Τα αμερικανικά βομβαρδιστικά B-2, φορτωμένα με διατρητικούς πυραύλους 30.000 λιβρών Massive Ordnance Penetrators, γνωστά ως bunker busters, θα μπορούσαν να φτάσουν σε μεγάλο μέρος του ιρανικού προγράμματος και να προκαλέσουν τεράστιες ζημιές.
Ένας ανώτερος στρατιωτικός αξιωματούχος, υπεύθυνος για την προστασία του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, τον Απρίλιο του 2024 εξήγησε ότι η χώρα θα προβεί σε αντίποινα σε είδος εάν το Ισραήλ στοχεύσει τα περιουσιακά της στοιχεία. Ο ίδιος άφησε να εννοηθεί ότι ακόμη και η απειλή μιας τέτοιας ενέργειας θα μπορούσε να ωθήσει το Ιράν να επανεξετάσει τις πολιτικές του γύρω από αυτό που περιγράφει ως ειρηνικό πυρηνικό πρόγραμμα.
Ποιοι είναι οι σύμμαχοι του Ισραήλ και του Ιράν
Οι σημαντικότεροι σύμμαχοι του Ιράν είναι οι σιιτικές πολιτοφυλακές στο Λίβανο, την Υεμένη και το Ιράκ, τις οποίες υποστηρίζει με χρήματα, όπλα και εκπαίδευση. Η λιβανέζικη πολιτοφυλακή Χεζμπολάχ ήταν επί μακρόν η ισχυρότερη από αυτές, αλλά οι συγκρούσεις της με το Ισραήλ από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, συμπεριλαμβανομένης της ισραηλινής χερσαίας εισβολής στο Λίβανο, την έχουν αποδυναμώσει σοβαρά. Η Τεχεράνη έχασε επίσης τον μοναδικό κρατικό σύμμαχό της στη Μέση Ανατολή, τη Συρία, με την πτώση του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024.
Οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης θα ήταν πιθανότατα πρόθυμοι να παίξουν ρόλο σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν. Από την έναρξη της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς, οι Χούθι εκτοξεύουν βαλλιστικούς πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Ισραήλ, ενώ επιτίθενται και σε εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα. Τον Ιούλιο του 2024, ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος των Χούθι έπληξε ένα κτίριο στο κέντρο του Τελ Αβίβ, σκοτώνοντας έναν άνθρωπο και τραυματίζοντας αρκετούς άλλους, στην πρώτη θανατηφόρα επίθεση του είδους της στο έδαφος του Ισραήλ. Στις αρχές Μαΐου 2025, ένας πύραυλος των Χούθι χτύπησε κοντά στο κύριο αεροδρόμιο του Ισραήλ, με αποτέλεσμα πολλές ξένες αεροπορικές εταιρείες να αναστείλουν τις πτήσεις προς και από το Ισραήλ.
Το Ιράν έχει θερμές σχέσεις με τη Ρωσία, αν και ο πόλεμος της τελευταίας στην Ουκρανία πιθανόν να περιορίσει την ικανότητά της να παράσχει βοήθεια σε μια σύγκρουση. Η Ισλαμική Δημοκρατία έχει επίσης καλές σχέσεις με την Κίνα, η οποία έχει αγοράσει ιρανικό πετρέλαιο, παρόλο που τα βαρέλια αυτά παραμένουν υπό κυρώσεις από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους.
Όσον αφορά το Ισραήλ, οι δυνάμεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου βοήθησαν να καταστραφούν ορισμένοι από τους πυραύλους και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που εκτόξευσε το Ιράν στη χώρα το 2024. Ο αμερικανικός στρατός ανακοίνωσε επίσης βήματα για την ενίσχυση της παρουσίας του στη Μέση Ανατολή, προσθέτοντας πλοία, μαχητικά αεροπλάνα και σκάφη για την άμυνα βαλλιστικών πυραύλων. Ωστόσο, η ισραηλινή επιχείρηση αποτελεί την πρώτη μεγάλη κρίση στην εξωτερική πολιτική της δεύτερης θητείας του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, αφού ο ίδιος είχε επανειλημμένα παροτρύνει τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου να μην προχωρήσει σε πλήγμα.
Πώς θα μπορούσαν να αντιδράσουν τα αραβικά κράτη σε έναν πόλεμο μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν
Πολλές από τις χώρες της περιοχής θα βρεθούν σε δύσκολη θέση. Τέσσερις αραβικές χώρες του Κόλπου έκαναν ειρηνευτικές συμφωνίες με το Ισραήλ το 2020 μέσω των λεγόμενων Συμφωνιών του Αβραάμ, εν μέρει ενωμένες από τη δυσπιστία για το Ιράν. Αλλά έχουν επίσης προσπαθήσει να διορθώσουν τους δεσμούς με την Τεχεράνη, καθώς επικεντρώνονται στην οικονομική ανάπτυξη στο εσωτερικό τους και αφού ο μακροχρόνιος εγγυητής της ασφάλειάς τους, οι ΗΠΑ, έλαβε μέτρα για να αποσυρθεί από την περιοχή. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αυτή τη φορά υποστηρίζουν δημοσίως τη διπλωματία.
Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία αποκατέστησαν τις διπλωματικές τους σχέσεις το 2023 μετά από επτά χρόνια παγώματος. Η Σαουδική Αραβία έχει προηγουμένως διερευνήσει το ενδεχόμενο εξομάλυνσης των δεσμών με το Ισραήλ στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συμφωνίας με την οποία ελπίζει να επιτύχει εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ και πιθανότατα θα προσπαθήσει να αποφύγει να εμπλακεί σε μια σύγκρουση.
Είναι απίθανο οποιοδήποτε αραβικό κράτος να συμπαραταχθεί με το Ισραήλ σε μια ευθεία αντιπαράθεση εναντίον μιας άλλης μουσουλμανικής χώρας, πόσο μάλλον μιας τόσο ισχυρής όσο το Ιράν. Τούτου λεχθέντος, τα τελευταία ισραηλινά πλήγματα στο Ιράν μπορεί να απαιτούσαν μόνο τη συγκατάθεσή τους για να περάσουν ισραηλινά αεροσκάφη από τον εναέριο χώρο τους.
Πηγή: ot.gr
Διαβάστε επίσης: Η Σαουδική Αραβία γνώριζε για τον πόλεμο Ισραήλ-Ιράν και πλημμύρισε την αγορά με πετρέλαιο