Οι σπάνιες γαίες είναι από τις πιο κρίσιμες πρώτες ύλες στον πλανήτη, βαθιά ριζωμένες στις τεχνολογίες που υποστηρίζουν τη σύγχρονη ζωή. Ωστόσο, λίγοι είχαν καν ακούσει γι’ αυτές μέχρι που το ξέσπασμα του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας τις έφερε στο προσκήνιο.
Με παράξενα ονόματα όπως γαδολίνιο και δυσπρόσιο, οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται σε όλους τους τομείς – από ημιαγωγούς και iPhone έως μηχανήματα μαγνητικής τομογραφίας και θεραπείες για τον καρκίνο. Πιο πρόσφατα, η ζήτηση έχει ενισχυθεί από την πράσινη τεχνολογία για την μετάβαση από τον άνθρακα.
Ο κόσμος εξαρτάται εδώ και καιρό από την Κίνα για σπάνιες γαίες – κάτι που η χώρα έχει χρησιμοποιήσει προς όφελός της στον εμπορικό πόλεμο που ξεκίνησε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Η Κίνα έχει αξιοποιήσει την κυριαρχία της στην αλυσίδα εφοδιασμού για να αντιδράσει στους αμερικανικούς δασμούς περιορίζοντας τις εξαγωγές σπάνιων γαιών.
Η χαλάρωση αυτών των ορίων υπήρξε ένα σημείο ανάφλεξης στις εμπορικές συνομιλίες μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Οι αυστηρότεροι κινεζικοί έλεγχοι έχουν επίσης δώσει ώθηση στις προσπάθειες των ΗΠΑ να βρουν εναλλακτικές προμήθειες – τόσο στο εσωτερικό όσο και από συμμάχους όπως η Αυστραλία.
Από πού προέρχονται οι σπάνιες γαίες;
Το 61% της εξορυγμένης παραγωγής σπάνιων γαιών προέρχεται από την Κίνα, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, και η χώρα ελέγχει το 92% της παγκόσμιας παραγωγής στο στάδιο της επεξεργασίας.
Υπάρχουν δύο τύποι σπάνιων γαιών, που κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τα ατομικά τους βάρη: οι βαριές και οι ελαφριές. Οι βαριές σπάνιες γαίες είναι πιο σπάνιες και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν την ικανότητα να διαχωρίζουν τις σπάνιες γαίες μετά την εξόρυξη.
«Μέχρι την αρχή του έτους, όποιες βαριές σπάνιες γαίες εξορύσσαμε στην Καλιφόρνια, τις στέλναμε στην Κίνα για διαχωρισμό», δήλωσε στο CNN η Γκρέισλιν Μπασκαράν, διευθύντρια του Προγράμματος Ασφάλειας Κρίσιμων Ορυκτών στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών.
Ωστόσο, η ανακοίνωση της κυβέρνησης Τραμπ για την επιβολή υψηλών δασμών στην Κίνα τον Απρίλιο εκτροχίασε αυτή τη διαδικασία. «Η Κίνα έχει δείξει προθυμία να οπλοποιήσει» την εξάρτηση της Αμερικής από την Κίνα για τον διαχωρισμό σπάνιων γαιών, είπε.
Οι ΗΠΑ έχουν ένα λειτουργικό ορυχείο σπάνιων γαιών στην Καλιφόρνια, σύμφωνα με την Μπασκαράν.
Πώς έχει αξιοποιήσει η Κίνα τον έλεγχό της στις σπάνιες γαίες;
Η Κίνα έχει αναγνωρίσει εδώ και καιρό το πλεονέκτημά της όσον αφορά τις σπάνιες γαίες. Ο ηγέτης Ντενγκ Σιαοπίνγκ δήλωσε το 1992 ότι «η Μέση Ανατολή έχει πετρέλαιο, η Κίνα έχει σπάνιες γαίες».
Η κυριαρχία της στην αγορά έγινε εμφανής το 2010, όταν μπλόκαρε τις εξαγωγές προς την Ιαπωνία για δύο μήνες μετά από μια έξαρση μιας διαμάχης για τα θαλάσσια σύνορα. Αυτό πυροδότησε μια μακρά πορεία στην οποία η Ιαπωνία προσπαθούσε να μειώσει την εξάρτηση της προμήθειας σπάνιων γαιών από την Κίνα, αν και παρόλα αυτά τη μείωσε μόνο από 80-90% σε 60%, δήλωσε ο πρώην υπουργός Οικονομικής Ασφάλειας, Τακαγιούκι Κομπαγιάσι, στο Bloomberg News.
Η κεντρική κυβέρνηση της Κίνας έχει ισχυρό έλεγχο στην παραγωγή και τις εξαγωγές σπάνιων γαιών της χώρας. Έχει επιδείξει τις δυνάμεις της τα τελευταία χρόνια, καθώς οι εντάσεις κλιμακώθηκαν με τις ΗΠΑ σχετικά με την πρόσβαση σε ημιαγωγούς.
Το Πεκίνο χρησιμοποιεί τις σπάνιες γαίες ως σημαντικό μοχλό πίεσης στον εμπορικό πόλεμο και οι τελευταίοι περιορισμοί του έρχονται καθώς ο Σι και ο Τραμπ έχουν προγραμματίσει συνάντηση στη σύνοδο κορυφής APEC στη Νότια Κορέα αργότερα αυτόν τον μήνα.
Η ένταση κορυφώνεται
Στην πιο πρόσφατη κίνησή της, η Κίνα πρόσθεσε πέντε στοιχεία σπάνιων γαιών – όλμιο, έρβιο, θούλιο, ευρώπιο, υττέρβιο και σχετικούς μαγνήτες και υλικά – στον υπάρχοντα κατάλογο ελέγχου της, απαιτώντας άδειες εξαγωγής. Αυτό ανεβάζει τον συνολικό αριθμό των σπάνιων γαιών που υπόκεινται σε περιορισμούς σε 12. Η Κίνα θα απαιτήσει επίσης άδειες για την εξαγωγή τεχνολογιών κατασκευής σπάνιων γαιών εκτός της χώρας.
Δεν είναι η πρώτη φορά φέτος που οι κινεζικοί περιορισμοί στις σπάνιες γαίες έχουν εξοργίσει τον Τραμπ. Τον Ιούνιο, ο Τραμπ δήλωσε στο Truth Social ότι η Κίνα παραβίασε μια εμπορική εκεχειρία, καθώς το Πεκίνο διατήρησε τους ελέγχους εξαγωγών σε επτά ορυκτά σπάνιων γαιών και συναφή προϊόντα.
Οι έλεγχοι εξαγωγών θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο, καθώς οι ΗΠΑ εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα για τις σπάνιες γαίες. Μεταξύ 2020 και 2023, το 70% των εισαγωγών σπάνιων γαιών και μετάλλων στις ΗΠΑ προήλθε από τη Κίνα, σύμφωνα με έκθεση της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ.
Ωστόσο, οι τελευταίοι περιορισμοί της Κίνας θεωρούνται ως μια δραματική κλιμάκωση στον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομικών δυνάμεων του κόσμου.
Σε σημείωμα τη Δευτέρα, η Goldman Sachs εκτίμησε ότι η διαταραχή μόνο στο 10% της παραγωγής σε βιομηχανίες που εξαρτώνται από αυτά τα στοιχεία θα μπορούσε να εξαλείψει 150 δισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομική παραγωγή των ΗΠΑ.
«Ανάλογα με το τι λέει η Κίνα για την εχθρική «διαταγή» που μόλις εξέδωσαν, θα αναγκαστώ, ως Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, να αντιταχθώ οικονομικά στην κίνησή τους», έγραψε ο Τραμπ στο Truth Social την περασμένη Παρασκευή.
«Για κάθε Στοιχείο που μπόρεσαν να μονοπωλήσουν, έχουμε δύο», πρόσθεσε.
Η συμφωνία με την Αυστραλία δεν λύνει το πρόβλημα
Καθώς το Πεκίνο χρησιμοποιεί την κυριαρχία του στις προμήθειες σπάνιων γαιών ως όπλο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ κάνει συμφωνίες για να προσπαθήσει να σπάσει τον ασφυκτικό κλοιό. Αλλά ο ισχυρισμός του ότι η Αμερική θα έχει αφθονία κρίσιμων ορυκτών σε μόλις ένα χρόνο μπορεί να είναι μια φαντασίωση.
«Σε περίπου ένα χρόνο από τώρα, θα έχουμε τόσα πολλά κρίσιμα ορυκτά και σπάνιες γαίες, που δεν θα ξέρετε τι να τα κάνετε», δήλωσε ο Τραμπ τη Δευτέρα, αφού αποκάλυψε μια συμφωνία 8,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να βοηθήσει την Αυστραλία να αναπτύξει έργα σπάνιων γαιών και να εξασφαλίσει την πρόσβαση των Ηνωμένων Πολιτειών σε αυτά τα στοιχεία.
Ωστόσο, οι ειδικοί είναι επιφυλακτικοί ως προς το αν η συμφωνία της Δευτέρας θα επιφέρει την απαραίτητη γρήγορη ανάκαμψη στην προμήθεια κρίσιμων ορυκτών από την Αμερική.
«Δεν νομίζω ότι τα προβλήματα προμήθειας σπάνιων γαιών μπορούν να λυθούν βραχυπρόθεσμα, τελεία και παύλα. Η Κίνα είναι πολύ μπροστά από τον κόσμο», δήλωσε ο Τζον Μαυρογένης, καθηγητής οικονομικής γεωλογίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας.
Πηγή: ot.gr
- Διαβάστε επίσης: Άνοιξε η Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού: Νέα εποχή στην ενέργεια