Ξεφυλλίζοντας κανείς το φωτογραφικό αφιέρωμα του Economist για το 2025 έχει μια δυσάρεστη διαπίστωση: η Ευρώπη δεν είναι απλώς υποεκπροσωπημένη· είναι σχεδόν απούσα.
Οι εικόνες που αποτυπώνουν τα μεγάλα γεγονότα της χρονιάς περιστρέφονται γύρω από τον Ντόναλντ Τραμπ – τον αδιαμφισβήτητο πρωταγωνιστή του παγκόσμιου σκηνικού –, τον Βλαντίμιρ Πούτιν, τον Σι Τζινπίνγκ, τον Ναρέντρα Μόντι, τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τα νέα δεδομένα στον παγκόσμιο συσχετισμό ισχύος.
Μοναδικό γεγονός σε ευρωπαϊκό έδαφος που καταφέρνει να εισχωρήσει σε αυτό το άλμπουμ είναι η εκλογή νέου Πάπα στο Βατικανό — κι ακόμη κι εκεί ο λευκός καπνός έβγαλε…Αμερικανό. Η σημειολογία είναι έντονη: η Ευρώπη δεν αφηγείται την ιστορία της χρονιάς, ούτε τη διαμορφώνει.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το Politico, το οποίο στο ετήσιο αφιέρωμά του αναδεικνύει ως «το πιο ισχυρό πρόσωπο για την Ευρώπη» όχι κάποιον Ευρωπαίο ηγέτη, αλλά τον Ντόναλντ Τραμπ. Μια επιλογή που, όσο προκλητική κι αν φαίνεται, καταγράφει με ακρίβεια την πραγματικότητα: ότι στη γηραιά ήπειρο σήμερα δεν υπάρχει κανένας πολιτικός που να επηρεάζει καθοριστικά τις εξελίξεις ούτε εντός συνόρων ούτε πέραν αυτών. Η δύναμη, οι αποφάσεις και οι δραματικές αλλαγές προέρχονται απ’ έξω, και οι Ευρωπαίοι βρίσκονται σε θέση αντιδρώντος (στην καλύτερη περίπτωση) – όχι συνδιαμορφωτή.
Αυτό το «silver alert» για την εξαφάνιση της ευρωπαϊκής επιρροής γίνεται ακόμη πιο ηχηρό όταν εξετάσει κανείς τα τρία μεγάλα διεθνή μέτωπα της εποχής.
- Στην Ουκρανία, οι καθοριστικές αποφάσεις λαμβάνονται στην Ουάσιγκτον και στη Μόσχα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τη βαρύτητα που έχει επωμιστεί στην υποστήριξη του Κιέβου, δεν έχει καταφέρει να διαμορφώσει ούτε στρατηγική αυτονομίας ούτε πρωτοβουλία που να καθοδηγεί τις εξελίξεις. Η ειρηνευτική διαδικασία, όταν και εφόσον ξεκινήσει, θα εξαρτηθεί από τα παζάρια υπερδυνάμεων, όχι από τις ευρωπαϊκές διπλωματικές δεξιότητες.
- Στη Γάζα, η ευρωπαϊκή φωνή παραμένει αδύναμη, συχνά αμήχανη και σχεδόν πάντα διχασμένη. Η Ε.Ε. δεν έχει καταφέρει να διατυπώσει μια ενιαία θέση, ούτε πολύ περισσότερο να επιβάλει το παραμικρό βάρος στην προσπάθεια αποκλιμάκωσης. Οι πρωταγωνιστές της περιοχής — ΗΠΑ, Ισραήλ, αραβικά κράτη — δεν θεωρούν την Ευρώπη ούτε αναγκαίο συνομιλητή ούτε παράγοντα πίεσης. Η απουσία της είναι τόσο διακριτή, που μοιάζει πλέον δεδομένη.
- Στη μεγάλη γεωπολιτική αναδιάταξη του 21ου αιώνα, το δίπολο ΗΠΑ–Κίνας διαμορφώνει τους κανόνες παιχνιδιού: από το εμπόριο και την τεχνητή νοημοσύνη μέχρι τις συμμαχίες και τις κρίσιμες υποδομές. Ο νέος κόσμος χτίζεται με υλικά που οι άλλοι παράγουν και η Ευρώπη καταναλώνει. Από παραδοσιακό κέντρο ισχύος έχει περάσει στον ρόλο του περιφερειακού παίκτη, ενός χώρου σταθερότητας μεν, αλλά χωρίς τη βαρύτητα που θα ανέμενε κανείς από την οικονομικά ισχυρότερη ενιαία αγορά του πλανήτη.
«Έρχεται πόλεμος»
Κι ενώ η ήπειρος δείχνει να παραγκωνίζεται από τις διεθνείς εξελίξεις, όσοι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπαθούν να παραμείνουν στο προσκήνιο επιλέγουν έναν αλλόκοτο δρόμο: τη δραματοποίηση. Οι επαναλαμβανόμενες προειδοποιήσεις για «επερχόμενο πόλεμο», η σχεδόν καθημερινή ρητορική περί «ευρωπαϊκής ετοιμότητας για σύγκρουση» δείχνουν περισσότερο απελπισμένη προσπάθεια να επαναφέρουν την Ευρώπη στη δημόσια συζήτηση παρά κάποια στρατηγική σοβαρότητα.
Οι χθεσινές δηλώσεις του Μαρκ Ρούτε είναι ενδεικτικές: «Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για πόλεμο σαν εκείνον που βίωσαν οι παππούδες και οι προπαππούδες μας». Ο πρώην Ολλανδός πρωθυπουργός — και πιθανότατα επόμενος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ — δεν περιγράφει κάποια συγκεκριμένη απειλή· περιγράφει μια ευρωπαϊκή ψυχολογία φόβου, ανησυχίας και αμυντικής εσωστρέφειας. Μια ήπειρο που αντιλαμβάνεται την αδυναμία της και προσπαθεί να τη μετατρέψει σε αφήγημα επιβίωσης.
Το αποτέλεσμα όμως είναι το ίδιο: μια Ευρώπη που εμφανίζεται ανήμπορη να καθορίσει την ατζέντα, εγκλωβισμένη ανάμεσα σε αμερικανικές επιλογές και κινεζική άνοδο, χωρίς ξεκάθαρο όραμα και με ηγεσίες που αναλώνονται είτε σε προειδοποιήσεις είτε σε εσωτερικές ισορροπίες.
Κι έτσι, το ερώτημα που αιωρείται δεν είναι γιατί «ξέχασαν» την Ευρώπη ο Economist και το Politico. Το πραγματικό ερώτημα είναι: πώς κατάφερε η ίδια να ξεχάσει να εμφανιστεί στο τραπέζι;
Πηγή: naftemporiki.gr
Διαβάστε επίσης: Τραμπ: Έξαλλος με τους Αμερικανούς επειδή του γυρίζουν την πλάτη