Του Ξένιου Μεσαρίτη
Παρά τη θετική (μέχρι εντυπωσιακή) πορεία του τραπεζικού τομέα στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στέλνει προειδοποιητικό σήμα για ένα λιγότερο ορατό αλλά καίριο ζήτημα που αφορά τον τεράστιο όγκο μη εξυπηρετούμενων δανείων που παραμένει εκτός τραπεζικού συστήματος, ως επί το πλείστον στις εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, ο οποίος συνεχίζει να βαραίνει την οικονομία της χώρας.
«Αν και τα παλαιά μη εξυπηρετούμενα δάνεια (legacy NPLs) συνεχίζουν να μειώνονται, παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Τα περισσότερα έχουν μεταφερθεί με επιτυχία εκτός τραπεζικού τομέα και δεν αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.», σημειώνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην έκθεσή του προχθές.
60% του ΑΕΠ το «αθόρυβο χρέος»
Το ΔΝΤ επισημαίνει ρητά τον όγκο του προβλήματος, ο οποίος αν και πλέον δεν εμφανίζεται στους ισολογισμούς των τραπεζών, εξακολουθεί να υφίσταται στην πραγματική οικονομία και ο όγκος του κυμαίνεται περίπου στα 20 δισεκατομμύρια ευρώ.
«Το απόθεμα των παλαιών μη εξυπηρετούμενων δανείων, που διακρατείται κυρίως από εταιρείες διαχείρισης πιστώσεων (CACs), παραμένει υψηλό, περίπου στο 60% του ΑΕΠ, με την επίλυσή τους να προχωρεί μόνο σταδιακά», σημειώνεται.
Εντός του τραπεζικού συστήματος, η εικόνα είναι σαφώς πιο αισιόδοξη με το ΔΝΤ να σημειώνει ότι «Παρά τις αυστηρές χρηματοοικονομικές συνθήκες, η ποιότητα των στοιχείων ενεργητικού συνέχισε να βελτιώνεται, καθώς τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μειώθηκαν στο 6,2% του συνόλου των ακαθάριστων δανείων (ή 3,1% βάσει του ορισμού της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, που περιλαμβάνει και προκαταβολές)».
Απενεργοποιημένο κεφάλαιο και η ανάγκη για λύσεις
Το μεγάλο ερώτημα για το ΔΝΤ δεν είναι απλώς η στατιστική εικόνα των ΜΕΔ, αλλά η οικονομική ζημιά που προκαλεί η σιωπηρή παραμονή τους στην κυπριακή οικονομία εκτός τραπεζών διαχείρισης. Η αξιοποίηση αυτών των υπολειμμάτων θεωρείται απαραίτητη για την αναζωογόνηση της εγχώριας επενδυτικής δραστηριότητας.
«Η επίλυση των παλαιών ΜΕΔ αναμένεται να συμβάλει στην κινητοποίηση εγχώριου κεφαλαίου», αναφέρει το ΔΝΤ.
Σημειώνουμε ότι περίπου το 1/3 του πληθυσμού δεν μπορεί να τύχει χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα λόγω των παλαιών αμαρτιών του τραπεζικού συστήματος αλλά και της νοοτροπίας που υπήρχε ανάμεσα στους δανειολήπτες, τουλάχιστον μέχρι την οικονομική κρίση του 2013.
Το θεσμικό πλαίσιο και η ανάγκη σταθερότητάς του
Στο ίδιο πλαίσιο, το ΔΝΤ εντοπίζει θετικά βήματα που ενδέχεται να επιταχύνουν την εξυγίανση των ισολογισμών των CACs, αλλά υπό δύο προϋποθέσεις. Πρώτα τη σταθερή λειτουργία του πλαισίου εκποιήσεων και κατά δεύτερον την επιτυχή υλοποίηση του προγράμματος «Mortgage-to-Rent».
«Η επίλυση των παλαιών ΜΕΔ αναμένεται να επιταχυνθεί, λόγω της πλήρους επιχειρησιακής λειτουργίας του πλαισίου εκποιήσεων και της ισχυρής συμμετοχής στο σχέδιο ‘ενοικίαση έναντι δόσης (mortgage-to-rent)».
Η διατήρηση της θεσμικής σταθερότητας αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχία του συστήματος, με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να σημειώνει ότι «Το πλαίσιο θα πρέπει να παραμείνει λειτουργικό και να παρέχει νομική σαφήνεια για τη διαδικασία εκποίησης χωρίς περαιτέρω αλλαγές.»
Τα νοικοκυριά παραμένουν εκτεθειμένα
Το ΔΝΤ εξετάζει το σύνολο του ιδιωτικού χρέους. Ενώ οι επιχειρήσεις συνεχίζουν τη μείωση του χρέους τους, τα νοικοκυριά παραμένουν ιδιαίτερα εκτεθειμένα, κυρίως μέσω των ΜΕΔ που κρατούνται εκτός τραπεζών.
«Οι μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις συνεχίζουν την απομόχλευση και ενισχύουν τη ρευστότητά τους» σημειώνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τονίζοντας ότι «Το χρέος των νοικοκυριών παραμένει υψηλό σε σύγκριση με άλλες χώρες, αλλά μεγάλο μέρος του βρίσκεται εκτός του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, περιλαμβανομένων των παλαιών ΜΕΔ σε εταιρείες διαχείρισης πιστώσεων.»
«Αυτό συνέβαλε σε πιο περιορισμένη αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους των νοικοκυριών, παρά την αύξηση των επιτοκίων», υπογραμμίζει το report.
Το μήνυμα του ΔΝΤ είναι σαφές: η Κύπρος δεν μπορεί να αγνοήσει τα προβλήματα που κρύβονται πίσω από την επιφανειακή σταθερότητα. Εάν θέλει να εξασφαλίσει διατηρήσιμη ανάπτυξη και εγχώρια επενδυτική αναγέννηση, πρέπει να «ξεκλειδώσει» το κεφάλαιο που παραμένει παγιδευμένο στα απομεινάρια της κρίσης του παρελθόντος.
Τα υποστελεχωμένα δικαστήρια
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η υποστελέχωση των κυπριακών δικαστηρίων δεν είναι μόνο ποιοτικό ζήτημα, αλλά και ποσοτικό. Σε σχετικό γράφημα που περιλαμβάνεται στην έκθεση, η Κύπρος εμφανίζεται με έναν από τους χαμηλότερους αριθμούς δικαστών ανά 100.000 κατοίκους σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η θέση της είναι εμφανώς κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, υποδηλώνοντας σημαντικό έλλειμμα ανθρώπινου δυναμικού στο δικαστικό σύστημα.
«Τα δικαστήρια είναι υποστελεχωμένα, οδηγώντας σε πολύ μεγάλους χρόνους διεκπεραίωσης υποθέσεων» καταγράφει το ΔΝΤ.
Η οπτική απεικόνιση αποτυπώνει με σαφήνεια ότι η Κύπρος βρίσκεται στην ουρά της Ευρώπης όσον αφορά τη στελέχωση της Δικαιοσύνης, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την καθυστέρηση στην επίλυση εμπορικών και οικονομικών διαφορών και την επιβάρυνση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.