Την ώρα που οι δείκτες της παγκόσμιας οικονομίας δείχνουν σταθερότητα, στα παρασκήνια οι σκιές αρχίζουν να πυκνώνουν. λίγες ημερες ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, Μπόργκε Μπρέντε, προειδοποίησε για τρεις πιθανές «φούσκες» που θα μπορούσαν να διαταράξουν την εύθραυστη ισορροπία της μεταπανδημικής περιόδου. Στο στόχαστρο του κ. Μπρεντε τα κρυπτονομίσματα, η τεχνητή νοημοσύνη και το δημόσιο χρέος. Μια τριάδα που, αν και ανομοιογενής, μοιράζεται ένα κοινό γνώρισμα, όπως σημειώνει το ΠΟΦ, την υπερβολή.
«Μπορούμε να δούμε τρεις φούσκες να σχηματίζονται, μία στα κρυπτονομίσματα, μία στην τεχνητή νοημοσύνη και μία στο χρέος», δήλωσε ο Μπρεντε στο Reuters. «Τα δημόσια χρέη βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα από το 1945». Η φράση αυτή, αποτυπώνει την αγωνία που διατρέχει τους θεσμούς. Οι αναλυτές ανησυχούν οτι η παγκόσμια οικονομία μπορεί να συνεχίσει να κινείται σε ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά η χρηματοπιστωτική ένταση μπορεί να υπονομεύσει τη σταθερότητα με τρόπο ξαφνικό και απρόβλεπτο.
Το χρέος χωρίς ανάσα
Το πρώτο μέτωπο αφορά το δημόσιο χρέος. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΔΝΤ, το παγκόσμιο χρέος ανέρχεται πλέον σε 313 τρισ. δολάρια, εκ των οποίων περίπου τα δύο τρίτα είναι κρατικά. Στην Ευρώπη, η μέση αναλογία χρέους προς ΑΕΠ παραμένει πάνω από το 90 %, ενώ στην Ελλάδα πλησιάζει το 160 %. Παρά τη βελτίωση των επιτοκίων δανεισμού για τις ισχυρές οικονομίες, οι δαπάνες εξυπηρέτησης αυξάνονται με ρυθμούς που αρχίζουν να ανησυχούν ακόμη και τους πιο ψύχραιμους αναλυτές.
Η περίπτωση των ΗΠΑ, όπου το ομοσπονδιακό χρέος ξεπέρασε τα 35 τρισ. δολάρια, επαναφέρει το ερώτημα του «μακροοικονομικού ορίου ανοχής». Το ερώτημα είναι πόσο χρέος μπορεί να αντέξει η παγκόσμια οικονομία χωρίς κρίση εμπιστοσύνης; Ο ΠΟΦ, χωρίς να δραματοποιεί, θυμίζει ότι οι ισορροπίες αυτές συχνά χαλανε όχι από την αλλαγή των μεγεθών, αλλά από την απώλεια πίστης των αγορών.
Τεχνητή νοημοσύνη
Το δεύτερο προειδοποιητικό σήμα αφορά την τεχνητή νοημοσύνη. Η οικονομία της ΑΙ ζει μια χρυσή στιγμή με τις επενδύσεις το 2024-25 που ξεπέρασαν τα 240 δισ. δολάρια και τις κεφαλαιοποιήσεις μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών να αγγίζουν επίπεδα δεκαετίας του ’90. Όμως η ίδια η αγορά εμφανίζει σημάδια υπερσυγκέντρωσης , με πέντε εταιρείες να ελέγχουν σχεδόν το 70 % των πατεντών και της υπολογιστικής ισχύος και κερδοφορία που ακόμη δεν δικαιολογεί την αποτίμηση.
Σε πρόσφατο άρθρο του ο ΠΟΦ, επισημαίνει τον προβληματισμό του «Μήπως η επόμενη φούσκα δεν θα είναι τεχνολογική αλλά ψυχολογική;» Το λεγόμενο AI-hype έχει δημιουργήσει επενδυτικό ενθουσιασμό παρόμοιο με εκείνον των dot-coms στα τέλη του 1990. Όπως τότε, έτσι και σήμερα, η καινοτομία είναι πραγματική, αλλά οι αποτιμήσεις συχνά προεξοφλούν κέρδη που ίσως δεν έρθουν ποτέ.
Για την Ευρώπη, όμως, το πρόβλημα είναι διπλό, καθώς υστερεί τεχνολογικά έναντι των ΗΠΑ, ενώ εξαρτάται από αμερικανικά καινοτομικά οικοσυστήματα. Αν η «φούσκα» σκάσει, η ήπειρος κινδυνεύει να πληρώσει το τίμημα χωρίς να έχει επωφεληθεί από τα κέρδη.
Τα κρυπτονομίσματα
Η τρίτη εστία ανησυχίας είναι τα κρυπτονομίσματα. Μετά την ανάκαμψη του Bitcoin στα 85.000 δολάρια τον Οκτώβριο 2025, η αγορά crypto ξεπέρασε τα 2,8 τρισ. δολάρια, σχεδόν διπλάσια από πέρυσι. Οι θεσμικοί επενδυτές επιστρέφουν, ενισχύοντας τη ρευστότητα αλλά και τον κίνδυνο υπερτίμησης. Το 83% των θεσμικών χαρτοφυλακίων δηλώνει πρόθεση αύξησης έκθεσης στα crypto, σύμφωνα με το CryptoRank.
Παρόλα αυτά η αστάθεια των τιμών και η ελλιπής ρύθμιση δείχνουν πως η αγορά δεν έχει ωριμάσει. Για την Ευρώπη, η νέα οδηγία MiCA επιβάλλει κανόνες, αλλά ο ΠΟΦ προειδοποιεί ότι «η ρυθμιστική εποπτεία έρχεται πάντα ένα βήμα πίσω από την καινοτομία». Κάθε περίοδος εκρηκτικής ανόδου στις τιμές συνοδεύεται από κύματα απογοήτευσης και αυτό το εκκρεμές είναι που γεννά τη φούσκα.
Η Ευρώπη στην εποχή της υπερβολής
Το κοινό νήμα ανάμεσα στα τρία φαινόμενα είναι η υπερσυσσώρευση προσδοκιών – και η δυσκολία των θεσμών να τιθασεύσουν τη ροπή προς την υπερβολή. Η Ευρώπη, με περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο και καθυστερημένη μετάβαση στην ψηφιακή και πράσινη οικονομία, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε εξωτερικά σοκ. Εάν υπάρξει απότομη διόρθωση είτε στο τεχνολογικό είτε στο χρηματοπιστωτικό τομέα, η επίδραση στις αποτιμήσεις, στις επενδύσεις και στη ροή πιστώσεων θα είναι άμεση.
Για την Ελλάδα, η εξάρτηση από ευρωπαϊκά κεφάλαια, το υψηλό χρέος και η περιορισμένη παρουσία στον τεχνολογικό κλάδο καθιστούν τη συγκυρία κρίσιμη. Μια «φούσκα» που θα σκάσει διεθνώς μπορεί να μεταφραστεί σε αύξηση κόστους δανεισμού, μείωση επενδυτικής διάθεσης και πίεση στα δημοσιονομικά πλεονάσματα. Μια αλυσίδα επιδράσεων που δύσκολα ελέγχεται εκ των υστέρων.
Η προειδοποίηση του ΠΟΦ είναι μια υπόμνηση ότι οι κρίσεις σπάνια ξεσπούν σε περιόδους ύφεσης, συνήθως γεννιούνται στις φάσεις οικονομικής ευφορίας. Ο συνδυασμός φθηνού χρήματος, τεχνολογικού ενθουσιασμού και πολιτικής πίεσης για ανάπτυξη δημιουργεί εύφορο έδαφος για στρεβλώσεις. Το ζητούμενο δεν είναι να προβλεφθεί το πότε, αλλά να αναγνωριστεί το πού.
Πηγή: ot.gr
Διαβάστε επίσης: Γιατί ο κίνδυνος παρακμής και αποβιομηχάνισης της Ευρώπης είναι μεγαλύτερος από ποτέ