Του Ξένιου Μεσαρίτη
«Η αδυναμία ορθής διαχείρισης ενός τόσο κρίσιμου ζητήματος, παρά τα διδάγματα του 2021, συνιστά σοβαρή αποτυχία της διοίκησης. Απαιτούνται άμεσες διορθωτικές ενέργειες και θεσμική λογοδοσία.», υπογράμμιζε 2 μήνες πριν ο Γενικός Ελεγκτής της Κυπριακής Δημοκρατίας, Ανδρέας Παπακωνσταντίνου, στην Έκθεση της ΕΥ για τη διαχείριση συμβάσεων πτητικών μέσων πυρόσβεσης για την περίοδο από 2021-2024.
Το ερώτημα για το αν μπορούσε να αποφευχθεί η επέκταση της καταστροφικής πυρκαγιάς της 23ης Ιουλίου 2025 που οδήγησε στον θάνατο δύο συνανθρώπων μας, τον τραυματισμό δεκάδων, στην εκκένωση δεκατεσσάρων κοινοτήτων, θάνατο χιλιάδων ζώων και το κάψιμο 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων της κυπριακής γης εγείρει εύλογα ερωτήματα για την επάρκεια του κρατικού μηχανισμού.
Οι ειδικοί επισημαίνουν πως το χθεσινό ακραίο θερμικό φορτίο και οι άνεμοι καθιστούν δύσκολη την αντιμετώπιση τόσο μεγάλων πυρκαγιών. Παρ’ όλα αυτά, μετά και την εμπειρία του 2021, εγείρεται θέμα εάν είχαν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας εκ των προτέρων. Οι προειδοποιήσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, τόσο μετά τη φωτιά του Αρακαπά (2021) όσο και πολύ πρόσφατα, τον Μάιο του 2025, ρίχνουν φως σε σοβαρές ανεπάρκειες που ίσως άφησαν τη χώρα ευάλωτη απέναντι στην απειλή μιας τέτοιας καταστροφής.
Διαβάστε την Έκθεση εδώ:
Καμπανάκι από τον Μάιο: «Δεν είναι έτοιμη η χώρα»
Η έκθεση της ΕΥ, ημερομηνίας 20 Μαΐου 2025, είναι κατηγορηματική, «Το Τμήμα Δασών, ως Αναθέτουσα Αρχή, δεν κατάφερε να διαχειριστεί με τον απαιτούμενο βαθμό επάρκειας τη θωράκιση της χώρας με πτητικά και επίγεια μέσα, ένα ζήτημα πολύ κρίσιμης σημασίας για τη δημόσια ασφάλεια και την προστασία του φυσικού πλούτου της Κυπριακής Δημοκρατίας».
Η έκθεση υπογράμμιζε μεταξύ άλλων ότι «οι όποιες ενέργειες να γίνονται έγκαιρα, έτσι ώστε έγκαιρα να εξασφαλίζονται τα εν λόγω μέσα για κάλυψη των αναγκών της Δημοκρατίας στον νευραλγικό και ιδιαίτερα σημαντικό τομέα της εναέριας πυρόσβεσης».
Αντί για αυτό, η Κυπριακή Δημοκρατία κατέφυγε για ακόμη μια φορά σε κατεπείγουσες μισθώσεις με ελικόπτερα μειωμένων δυνατοτήτων, από τις οποίες το ένα, σύμφωνα με καταγγελίες, καθηλώθηκε λόγω βλάβης λίγες μόλις μέρες μετά την άφιξή του.
Οι σπατάλες αποτελούν καθρέφτη
Η κακή κατανομή πόρων οδηγεί αναπόφευκτα σε μειωμένη επιχειρησιακή ετοιμότητα και αναποτελεσματική λειτουργία των εμπλεκόμενων αρχών. Η Ελεγκτική Υπηρεσία προειδοποίησε ότι λόγω της κακής σχεδίασης και αποκλεισμών προσφορών, η χώρα πλήρωσε κατά 27,5% περισσότερα από την αρχική εκτίμηση.
«Οι τέσσερεις από τις πέντε περιπτώσεις που εξετάσθηκαν είχαν συνολική εκτιμώμενη αξία €48,8εκ. αλλά η τελική επιβάρυνση για την ΚΔ ανήλθε στα €62,2εκ.».
Κόστισαν τα τεχνικά εμπόδια;
Όπως αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία, το Τμήμα Δασών επέμεινε να αποδέχεται μόνο πιστοποιήσεις EASA για τα μέσα πυρόσβεσης, αποκλείοντας εταιρείες με ICAO, ακόμη και όταν υπήρχαν διαπιστωμένα μειωμένοι αριθμοί ενδιαφερόμενων:
«Το εκτιμώμενο κόστος αυξήθηκε κατά 26,5%, παρόλο που η περίοδος αγοράς υπηρεσιών πυρόσβεσης και συντήρησης θα μειωνόταν κατά 40%».
Παρά τις εισηγήσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας να διορθωθούν οι όροι των διαγωνισμών ώστε να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός, το Τμήμα συνέχισε να εφαρμόζει «επιλεκτικά κριτήρια και ασυνεπείς αξιολογήσεις».
Ακόμη και στις κατεπείγουσες συμβάσεις, που έγιναν για να καλυφθεί το κενό εναέριων μέσων εν όψει καλοκαιριού, δεν υπήρχαν ρήτρες μη διαθεσιμότητας:
«Δεν υπήρχαν ρήτρες καθυστέρησης/μη διαθεσιμότητας. […] Το ένα από τα δύο ελικόπτερα που είχαν μισθωθεί ήταν, τουλάχιστον μέχρι τις 25.7.2024, καθηλωμένο λόγω βλάβης».
Δεν κατονομάζονται άτομα αλλά…
Η Ελεγκτική Υπηρεσία δεν κατονομάζει άτομα, αλλά φωτογραφίζει διοικητική ανεπάρκεια και πολιτική αδράνεια μέχρι το σημείο δημοσιοποίησης της Έκθεσης και για τον περίοδο που ελέγχεται.
Ειδικότερα, καταγράφει πως ακόμη και όταν η Υπουργός Γεωργίας έδωσε οδηγίες για να εμπλακεί το Γενικό Λογιστήριο (ΑΑΔΣ) στη διαχείριση των διαγωνισμών, το Τμήμα Δασών προχώρησε από μόνο του, προκηρύσσοντας διαγωνισμό με «σημαντικά μειωμένες απαιτήσεις».
Το αποτέλεσμα αυτών των στρεβλώσεων ήταν τριπλό και δη μειωμένος ανταγωνισμός, αυξημένο κόστος και το κυριότερο καθυστερήσεις στην εξασφάλιση κρίσιμων πυροσβεστικών μέσων, τουλάχιστον μέχρι το χρονικό σημείο που δόθηκε στη δημοσιότητα η Έκθεση, χωρίς να είναι γνωστό τι ακολούθησε μετά.
Όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται, «αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του ανταγωνισμού, τη σημαντική αύξηση του κόστους και κυρίως την καθυστέρηση στην εξασφάλιση κρίσιμων μέσων πυρόσβεσης».
Η Ελεγκτική Υπηρεσία τεκμηρίωσε συγκεκριμένες περιπτώσεις διαγωνισμών όπου χάθηκε πολύτιμος χρόνος. Σε τρεις από τις πέντε περιπτώσεις που εξετάστηκαν, οι διαδικασίες ολοκληρώθηκαν με μεγάλη καθυστέρηση, με αποτέλεσμα να χαθεί εν μέρει ή εντελώς το κρίσιμο ορόσημο της αντιπυρικής περιόδου του καλοκαιριού. Ενδεικτικά, η μίσθωση δύο ελικοπτέρων για δασοπυρόσβεση προκηρύχθηκε στις αρχές του 2024 αλλά κατακυρώθηκε μόλις στις 20/7/2024, ενώ ένας διαγωνισμός για αγορά νέων αεροπλάνων πυρόσβεσης (προκηρυγμένος το φθινόπωρο του 2023) ακυρώθηκε και δεν επαναπροκηρύχθηκε ποτέ.
Αν μπορούσε να αποφευχθεί η τραγωδία, δεν είναι σαφώς ένα ερώτημα που θα απαντηθεί άμεσα και ούτε μονολεκτικά. Ωστόσο η Έκθεση της ΕΥ δύο μήνες πριν, που προειδοποιούσε για ανεπάρκεια αντιμετώπισης των πυρκαγιών είναι κάτι που αναπόφευκτα δημιουργεί προβληματισμούς.