Της Βάσιας Καττή
Η απόφαση του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) να απαγορεύσει τη διάθεση πέντε ογκολογικών σκευασμάτων για χρήση σε ζώα ανέδειξε εκ νέου το πρόβλημα της επάρκειας φαρμάκων στην Κύπρο. Παρότι στόχος είναι να εξασφαλιστούν τα περιορισμένα αποθέματα για τους δικαιούχους του ΓεΣΥ, η εξέλιξη αυτή αφήνει εκτός θεραπείας ζώα συντροφιάς που νοσούν από καρκίνο, ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει μια ακόμα πιο ανησυχητική διάσταση: τον κίνδυνο ελλείψεων και για τους ίδιους τους ογκολογικούς ασθενείς του Συστήματος Υγείας.
Η απαγόρευση του ΟΑΥ
Όλα ξεκίνησαν όταν ο ΟΑΥ προειδοποίησε για τον ορατό κίνδυνο σοβαρών ελλείψεων σε ογκολογικά φάρμακα και κάλεσε τα νοσοκομειακά φαρμακεία να τα διαθέτουν μόνο σε δικαιούχους του ΓεΣΥ. Σε σχετική επιστολή τόνισε ότι οι διαδικασίες προμήθειας ήταν δύσκολες και η πώληση εκτός ΓεΣΥ απαγορευόταν.
Η προειδοποίηση ήρθε μετά τη διαπίστωση ότι κάποια φάρμακα πωλούνταν σε πολίτες οι οποίοι τα αγόραζαν, εκτός ΓεΣΥ, μετά από υποδείξεις κτηνιάτρων με σκοπό να χορηγηθούν στα κατοικίδιά τους που νοσούν.
Στην ανακοίνωσή του προς τα νοσοκομειακά φαρμακεία, με τίτλο «Απαγόρευση πώλησης αντινεοπλασματικών φαρμάκων», ο ΟΑΥ αναφέρθηκε σε πέντε συγκεκριμένα σκευάσματα, τα οποία προμηθεύεται μέσω διαγωνισμών για τους δικαιούχους του ΓεΣΥ και ζήτησε να μην πωλούνται σε μη δικαιούχους, όπως προαναφέρθηκε, λόγω μεγάλης δυσκολίας προμήθειάς τους και αυξημένου κινδύνου έλλειψης.
Η ανακοίνωση του ΠΚΣ
Η απόφαση του ΟΑΥ να απαγορεύσει τη διάθεση των εν λόγω ογκολογικών φαρμάκων για χρήση σε ζώα προκάλεσε την έντονη αντίδραση του Παγκύπριου Κτηνιατρικού Συλλόγου (ΠΚΣ). Σε ανακοίνωσή του, ο Σύλλογος ανέφερε ότι η απαγόρευση τέθηκε σε ισχύ άμεσα, χωρίς καμία περίοδο προσαρμογής και ήδη υπάρχουν περιστατικά ζώων με διαγνωσμένο καρκίνο που στερούνται τη θεραπεία που χρειάζονται για να ζήσουν. Κάποια από αυτά θα πεθάνουν, όχι επειδή δεν υπάρχει φαρμακευτική λύση, αλλά επειδή δεν τους δίνεται πρόσβαση σ’ αυτήν. Πρόκειται, ανέφερε ο Σύλλογος, «για μια απάνθρωπη και βαθιά άδικη εξέλιξη που πλήττει όχι μόνο τα ζώα αλλά και τους κηδεμόνες τους, οι οποίοι βιώνουν την απόγνωση τού να μη μπορούν να προσφέρουν στο κατοικίδιό τους τη θεραπεία που υπάρχει και είναι εφικτή».
Παράλληλα, ο Σύνδεσμος θεωρεί αδιανόητο το γεγονός ότι ο ΟΑΥ, μολονότι γνωρίζει εδώ και χρόνια πως τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται και σε κτηνιατρικούς ασθενείς, συνεχίζει να μη λαμβάνει καθόλου υπόψη του τις ανάγκες των ζώων όταν προγραμματίζει τις προμήθειες. Με αυτό τον τρόπο, δημιουργεί ένα κρατικά ελεγχόμενο μονοπώλιο, ανέφερε ο ΠΚΣ, αποκλείοντας κάθε άλλη δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά τα σκευάσματα, τα οποία δεν διατίθενται από κανένα ιδιωτικό φαρμακείο στην Κύπρο.
Ο Σύλλογος υπενθύμισε ότι οι κτηνίατροι έχουν απόλυτο δικαίωμα, σύμφωνα με τη νομοθεσία, να συνταγογραφούν ανθρώπινα φάρμακα, σύμφωνα με το άρθρο 112 του Ευρωπαϊκού Κανονισμού (Ε.Ε.) 6/2019 όταν δεν υπάρχουν αντίστοιχα κτηνιατρικά σκευάσματα, κάτι που ισχύει ξεκάθαρα και στην περίπτωση των συγκεκριμένων ογκολογικών φαρμάκων.
Διευκρίνισε ότι σε καμία περίπτωση ο Παγκύπριος Κτηνιατρικός Σύλλογος δεν ζητά να στερηθούν οι καρκινοπαθείς συνάνθρωποί μας την πρόσβαση σε θεραπεία, αλλά να γίνει ο απαραίτητος προγραμματισμός ώστε να παραγγέλλονται επαρκείς ποσότητες που να καλύπτουν και τις ανάγκες των ζώων.
Τέλος, ο ΠΚΣ κάλεσε τον ΟΑΥ, το Υπουργείο Υγείας και τις Φαρμακευτικές Υπηρεσίες να επανεξετάσουν άμεσα τη στάση τους και να προβούν σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την ομαλή, θεσμοθετημένη και μόνιμη κάλυψη των αναγκών και των ζώων ασθενών.
ΟΑΥ: Προτεραιότητά μας οι ασθενείς του ΓεΣΥ - Δεν είναι δική μας ευθύνη τα κτηνιατρικά
Το Economy Today επικοινώνησε με την Ανώτερη Λειτουργό του ΟΑΥ, Γνώσια Αχνιώτου, η οποία ξεκαθάρισε πως προτεραιότητα του Οργανισμού είναι οι ασθενείς του ΓεΣΥ και πως η ευθύνη για τις κτηνιατρικές θεραπείες δεν ανήκει στον ΟΑΥ.
Η κ. Αχνιώτου ανέφερε ότι τα συγκεκριμένα πέντε ογκολογικά φάρμακα είναι σκευάσματα για τα οποία δεν υπάρχει εμπορικό ενδιαφέρον να εισαχθούν στην Κύπρο. Πρόκειται για φτηνά φάρμακα που πολλές εταιρείες έχουν σταματήσει να παράγουν, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην εξεύρεσή τους. «Οι συνάδελφοι στη Διεύθυνση Αγορών και Προμηθειών κάνουν συνεχείς προσπάθειες, ψάχνουν από διάφορες πηγές και προμηθεύονται μικρές ποσότητες. Είναι ένα μεγάλο άγχος και για αυτούς και για εμάς να καλύψουμε τους ογκολογικούς ασθενείς», υπογράμμισε.
Η κ. Αχνιώτου ξεκαθάρισε πως ο ΟΑΥ ασχολείται αποκλειστικά με τις ανάγκες του ΓεΣΥ. «Πέραν τούτου, όσον αφορά φάρμακα που είναι και κτηνιατρικής χρήσης, εμείς ούτε τα γνωρίζουμε, ούτε υπεύθυνοι είμαστε, ούτε ξέρουμε τις ανάγκες τους, ούτε λέμε για τον προγραμματισμό των διαδικασιών αυτών», ανέφερε. Οι ποσότητες των φαρμάκων είναι ήδη πολύ περιορισμένες, και παρότι σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να δοθούν σε ασθενείς εκτός ΓεΣΥ, προτεραιότητα παραμένουν οι ογκολογικοί ασθενείς που έχουν προγραμματισμένες θεραπείες, διευκρίνισε.
«Ορατός ο κίνδυνος ελλείψεων»
Η εξασφάλιση των συγκεκριμένων φαρμάκων, ακόμα και από χώρες του εξωτερικού, είναι εξαιρετικά δύσκολη, με αποτέλεσμα σε ορισμένες περιπτώσεις οι ογκολογικοί ασθενείς να αναγκάζονται να διακόπτουν τις θεραπείες τους. Τα υπάρχοντα αποθέματα είναι πολύ περιορισμένα, ενώ οι συνεχείς προσπάθειες του Υπουργείου Υγείας για την προμήθεια νέων ποσοτήτων δεν έχουν πάντα επιτυχία, τόνισε η κ. Αχνιώτου.
Ερωτηθείσα αν υπάρχει ορατός κίνδυνος ελλείψεων φαρμάκων για τους ασθενείς του ΓεΣΥ, η ίδια απάντησε ότι ο κίνδυνος είναι υπαρκτός, αλλά οι προσπάθειες συνεχίζονται και στις περισσότερες περιπτώσεις καταφέρνουν να καλύψουν τις ανάγκες.
Το πρόβλημα των ελλείψεων είναι πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό. Σύμφωνα με την κ. Αχνιώτου, την κατάσταση επηρεάζουν τόσο η κερδοφορία των εταιρειών, που συχνά δεν φέρνουν φάρμακα χαμηλού κέρδους, όσο και παράγοντες όπως το Brexit, τα logistics, η γεωγραφική θέση της Κύπρου, η μικρή αγορά και η έλλειψη πρώτων υλών λόγω παραδείγματος χάρη καταστροφών σε εργοστάσια.
Στον ΟΑΥ υπάρχει λειτουργός που παρακολουθεί συνεχώς την κατάσταση των φαρμάκων, ενώ η συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας διασφαλίζει ότι γίνονται οι διαγωνισμοί για τα φάρμακα που καλύπτονται μέσω διαγωνισμών. Σε περιπτώσεις έλλειψης και μη διαθεσιμότητας στην Κύπρο, ο ΟΑΥ απευθύνεται στο Υπουργείο μόνο για τα φάρμακα που υπάγονται στις αρμοδιότητές του. Αν διαπιστωθεί κίνδυνος, λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να ζητηθεί από τους γιατρούς αλλαγή θεραπείας λόγω προσωρινής έλλειψης.
«Δεν μπορούσαμε να αφήσουμε τους ασθενείς χωρίς φάρμακα»
Απαντώντας στα περί ευθυνών ΟΑΥ για τις ανάγκες των ζώων και στην κριτική του Παγκύπριου Κτηνιατρικού Συλλόγου, που χαρακτήρισε την εξέλιξη «απάνθρωπη και άδικη» για τα ζώα και τους κηδεμόνες τους, η κ. Αχνιώτου τόνισε ότι προτεραιότητα ήταν και παραμένει η προστασία των ογκολογικών ασθενών του ΓεΣΥ, για τους οποίους και προοριζόταν η προμήθεια. Η διαδικασία είναι δύσκολη, οι ποσότητες περιορισμένες και η λήψη άμεσων μέτρων κρίθηκε αναγκαία ώστε να μη μείνουν οι ασθενείς χωρίς φάρμακα.
«Το ότι λυπούμαστε που τα ζώα θα μείνουν χωρίς θεραπεία είναι δεδομένο. Αλλά δεν είναι δική μας ευθύνη, ούτε αρμοδιότητα, ούτε μπορούσαμε να το ξέρουμε. Εμείς είδαμε αυτό το γεγονός -ότι τα χαμηλά αποθέματα εξαντλούνται- και έπρεπε να δράσουμε αμέσως για να μην αφήσουμε τους ασθενείς χωρίς φάρμακα», ανέφερε χαρακτηριστικά.
ΠΚΣ: Ο ΟΑΥ αποφάσισε μονομερώς
Από την πλευρά του, ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Παγκύπριου Κτηνιατρικού Συλλόγου, Δημήτρης Επαμεινώνδας, καταγγέλλει ότι η απόφαση του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας για διακοπή διάθεσης ογκολογικών φαρμάκων για χρήση σε ζώα λήφθηκε μονομερώς, χωρίς καμία διαβούλευση με τον ΠΚΣ. «Δυστυχώς, δεν έλαβε υπόψη του τις ανάγκες μας», σημείωσε.
«Τα ογκολογικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται σε πολυφαρμακευτικά σχήματα για τη χρόνια θεραπεία ζώων με καρκίνο, είναι κυρίως ανθρώπινα σκευάσματα. Αυτό συμβαίνει επειδή η κτηνιατρική αγορά είναι πολύ μικρή, κάνοντας το κόστος κατασκευής και αδειοδότησης των κτηνιατρικών φαρμάκων πολύ υψηλό και οικονομικά μη συμφέρον για τις φαρμακευτικές εταιρείες».
«Επίσης, όπου δεν υπάρχουν αντίστοιχα αδειοδοτημένα κτηνιατρικά σκευάσματα, οι κτηνίατροι έχουν το δικαίωμα, βάσει ευρωπαϊκού κανονισμού να συνταγογραφήσουν ανθρώπινα σκευάσματα. Επομένως, η ενέργεια της συνταγογράφησης είναι απόλυτα σύννομη».
«Τέλος, η προμήθεια των σκευασμάτων γίνεται από τα νοσοκομειακά φαρμακεία, με πληρωμή αντίτιμου. Επομένως το Κράτος σε κάθε περίπτωση δεν ζημιώνει από τη διάθεση των σκευασμάτων».
Χωρίς αποθέματα οι κτηνιατρικές κλινικές - Μοναδική επιλογή η παρηγορητική αγωγή
Η εφαρμογή της απόφασης σημαίνει ότι τα συγκεκριμένα φαρμακευτικά σκευάσματα δεν είναι πλέον διαθέσιμα με κτηνιατρική συνταγή. Ο κ. Επαμεινώνδας επιβεβαίωσε ότι η απαγόρευση εφαρμόζεται ήδη, αφήνοντας ζώα χωρίς θεραπεία. «Σύμφωνα με πληροφορίες από μέλη του Παγκύπριου Κτηνιατρικού Συλλόγου, η απαγόρευση έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή και τα φάρμακα δεν είναι διαθέσιμα με κτηνιατρική συνταγή», σημείωσε.
Ερωτηθείς αν οι κτηνιατρικές κλινικές διαθέτουν σήμερα αποθέματα ογκολογικών σκευασμάτων, απάντησε αρνητικά. «Δεν διαθέτουν αποθέματα καθώς η προμήθεια γινόταν με συνταγή και η εκτέλεση της συνταγής αφορούσε κάθε κύκλο θεραπείας και όχι ολόκληρη τη θεραπεία. Επομένως, ζώα τα οποία μέχρι τώρα λάμβαναν αγωγή θα μείνουν χωρίς αγωγή με τις συνέπειες που συνεπάγεται για την υγεία τους».
Χωρίς πρόσβαση στα φάρμακα, η μόνη επιλογή που απομένει είναι η παρηγορητική αγωγή, η οποία, όπως ανέφερε ο κ. Επαμεινώνδας, «απλώς παρατείνει τον χρόνο σε κάποια είδη καρκίνου και όχι σε όλες τις περιπτώσεις. Το διάστημα παράτασης ποικίλει από 1 μήνα μέχρι 3 μήνες και όχι για όλα τα είδη καρκίνου».
Πινγκ πονγκ ευθυνών με κόστος σε ζωές
Με τον ΟΑΥ να υποστηρίζει ότι δεν έχει ευθύνη για την εξασφάλιση φαρμάκων κτηνιατρικής χρήσης, σημειώνοντας ότι οι ποσότητες είναι ήδη δύσκολο να καλυφθούν ακόμα και για τους ανθρώπους, ο Δημήτρης Επαμεινώνδας απαντά ότι το ζητούμενο σε κάθε περίπτωση είναι η υγεία των ζώων.
«Οι κτηνίατροι και οι κηδεμόνες ζώων αναζητούν τον τρόπο με τον οποίο θα βρεθούν τα φάρμακα και ενδιαφέρονται για το αποτέλεσμα, δηλαδή να βρεθούν τα φάρμακα και να μην αφήνονται ακάλυπτα τα ζώα. Η τακτική του πινγκ πονγκ μεταξύ των υπηρεσιών δεν επιλύει προβλήματα, αλλά τα επιδεινώνει, με μοιραία αποτελέσματα. Η ευθύνη ή μη ευθύνη, κοστίζει ζωή, είτε ανθρώπινη είτε ζώου και η προσπάθεια μετάθεσης της ευθύνης δεν μας απασχολεί».
Όπως επανέλαβε ο κ. Επαμεινώνδας, εφόσον δεν υπάρχουν αντίστοιχα κτηνιατρικά σκευάσματα, η μόνη επιλογή είναι τα ανθρώπινα φάρμακα, η προμήθεια των οποίων είναι στην ευθύνη συγκεκριμένων Υπηρεσιών. «Εάν ο ΟΑΥ δεν μπορεί να μας τα προμηθεύσει, τότε πρέπει να συμπεριλάβει έναν αριθμό σκευασμάτων που θα προορίζονται για τα ζώα και να βρεθεί τρόπος να τα προμηθεύει για κτηνιατρική χρήση. Το ίδιο συμβαίνει με όλα τα ανθρώπινα σκευάσματα για τα οποία δεν υπάρχει αντίστοιχο κτηνιατρικό σκεύασμα αδειοδοτημένο».
«Σε όλες τις περιπτώσεις δεν υπάρχει βοήθεια από την υπεύθυνη υπηρεσία προμήθειας, με αποτέλεσμα πάντα να καταλήγουμε να κάνουμε εκπτώσεις στη θεραπεία των ζώων και πολλές φορές αυτή η κατάσταση ισοδυναμεί με τον θάνατό τους», υπογράμμισε.
Έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου από το 2023
Ερωτηθείς εάν υπήρξε από πλευράς του Παγκύπριου Κτηνιατρικού Συλλόγου επίσημο αίτημα ή πρόταση προς το Υπουργείο Υγείας για να διασφαλιστούν τα συγκεκριμένα φάρμακα για κτηνιατρική χρήση, ο κ. Επαμεινώνδας ανέφερε ότι ήδη από το 2023 υπήρξε προσπάθεια, που περιλάμβανε επιστολή προς την τότε Υπουργό Υγείας. «Ακολούθησε συνάντηση με τον επόμενο Υπουργό Υγείας, όπου συζητήθηκε επιφανειακά το θέμα, χωρίς κάποια ουσιαστική κατάληξη».
Στην εν λόγω επιστολή, ημερομηνίας 4 Απριλίου 2023, προς την τότε Υπουργό Υγείας, δρ Πόπη Κανάρη, ο Σύλλογος τόνιζε την «αδήριτη ανάγκη να επιλυθούν ορισμένα διαχρονικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος των κτηνιάτρων σε ό,τι αφορά την προμήθεια ορισμένων ειδών νοσοκομειακών φαρμακευτικών σκευασμάτων για την ανάγκη θεραπείας στα ζώα συντροφιάς».
Στο κείμενο αναφερόταν ότι οι συνηθέστερες κατηγορίες φαρμάκων για τα οποία υπάρχει μεγάλη δυσκολία προμήθειας είναι τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα, τα αντιικά φάρμακα κατά του κορωνοϊού και ο αντιοφικός ορός.
Ο Σύλλογος επισήμαινε ότι λόγω της απουσίας κτηνιατρικών σκευασμάτων, η χρήση εγκεκριμένων ανθρώπινων σκευασμάτων που περιέχουν την ενδεικνυόμενη δραστική ουσία αποτελεί κοινή πρακτική ανά το παγκόσμιο και είναι απολύτως συμβατή με το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο. Ωστόσο, όπως σημείωνε, η πρόσβαση των κτηνιάτρων σε αυτά μέσω των νοσοκομειακών φαρμακείων ήταν «πολύ δύσκολη έως ακατόρθωτη».
Όλοι σε εγρήγορση μέχρι να βρεθεί λύση
Μέχρι να βρεθεί μια μόνιμη λύση, οι κτηνίατροι και οι κηδεμόνες ζώων προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες των ασθενών τους με ό,τι μένει διαθέσιμο, ενώ οι ασθενείς του ΓεΣΥ συνεχίζουν να βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο ελλείψεων. Η κατάσταση αναδεικνύει την πολυπλοκότητα της διαχείρισης του ζητήματος της προμήθειας φαρμάκων στην Κύπρο και την ανάγκη για πιο αποφασιστικά βήματα.
Κτηνίατροι, κηδεμόνες ζώων και αρμόδιες υπηρεσίες παραμένουν σε εγρήγορση, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν ότι η αγωγή δεν θα διακοπεί και ότι κανείς δεν θα μείνει χωρίς θεραπεία.
Διαβάστε επίσης: ΟΕΒ και ΚΕΒΕ «παγώνουν» επαφές με κυβέρνηση για ΑΤΑ – Πάνε σε νέα κοινή σύσκεψη