Συνέντευξη στην Πωλίνα Άνιφτου
Ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Πράσινου Ταμείου Στάθης Σταθόπουλος μιλά στο Economy Today και μας παραθέτει στοιχεία και εμπειρίες από την Ελλάδα που μπορούν να εφαρμοστούν και στην Κύπρο. Το «Πράσινο Ταμείο», φορέας του Δημοσίου στην Ελλάδα, έχει ως σκοπό την ενίσχυση της οικονομίας μέσω της προστασίας του περιβάλλοντος με τη διαχειριστική, οικονομική, τεχνική και χρηματοπιστωτική υποστήριξη προγραμμάτων, μέτρων και παρεμβάσεων. Σήμερα το «Πράσινο Ταμείο» έχει καταδείξει πως η κερδοφόρος οικονομία μπορεί να συνυπάρξει με την καινοτομία και την πράσινη αντίληψη και πως η ανάπτυξη μπορεί να επισυμβεί με σύμμαχο το περιβάλλον. Σε μια ανταλλαγή εμπειριών ο Στάθης Σταθόπουλος μάς καταδεικνύει στοιχεία για την εξασφάλιση της προσβασιμότητας στις πόλεις από άτομα με αναπηρίες, των υπαίθριων κοινόχρηστων χώρων, συμπεριλαμβανομένων των δικτύων πεζής μετακίνησης, των οδεύσεων διαφυγής και πώς μπορούν οι start-up επιχειρήσεις να επενδύσουν στο πράσινο και πώς το κράτος μπορεί να απορροφήσει νέες ιδέες από εκκολαπτόμενους επιχειρηματίες ανοίγοντας δρόμους για επέκταση της επιχειρηματικότητας.
Τι είναι το ΠΤ, πότε ιδρύθηκε και ποιοι οι σκοποί του;
Το Πράσινο Ταμείο είναι φορέας του Δημοσίου, που ιδρύθηκε το 2010 και εποπτεύεται από το ΥΠΕΝ. Αποτελεί την εφαρμογή της αρχής ο ρυπαίνων πληρώνει: εισπράττει, δηλαδή, πρόστιμα και τέλη από περιβαλλοντικές παραβάσεις και είναι υποχρεωμένο να ανταποδίδει ετησίως-μικρό, δυστυχώς- μέρος των διαθεσίμων του μέσω προγραμμάτων που εκτελούν οι δικαιούχοι του. Κυρίως Δήμοι είναι αυτοί, αλλά όχι μόνο, για εκτέλεση έργων και μελετών για το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Σωστά ιδρύθηκε το 2010, αλλά ιδρύθηκε στρεβλά. Κι αυτό γιατί αφενός του απαγορεύθηκε να στελεχωθεί με προσλήψεις, αφετέρου ελάχιστους μήνες μετά την ίδρυσή του, στη δυσχερή δημοσιονομική συγκυρία της μνημονιακής εποχής, επιβλήθηκε δέσμευση τού 97,5% (!!!) των αποθεματικών του, οπότε κινείται με ελάχιστο μέρος των πόρων του έως και σήμερα. Όταν ανέλαβα τη διοίκησή του παρέλαβα ένα Ταμείο για το φυσικό περιβάλλον, με 0 (ολογράφως: μηδέν!) υπαλλήλους στο ταμείο, δηλαδή στην οικονομική υπηρεσία και επίσης μηδέν στο τμήμα φυσικού περιβάλλοντος. Ο φορέας είχε σε εξέλιξη μόνο μία πρόσκληση 1 εκ. ευρώ για Δήμους και ελάχιστα ακόμα προγράμματα με απορροφήσεις 6-40% ετησίως. Σήμερα η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική.
Πώς η αστική αναζωογόνηση βοήθησε στην οικονομική ανάπτυξη των μεγάλων πόλεων στην Ελλάδα; (αριθμοί, πόλεις);
Το Πράσινο Ταμείο είχε αξιόλογη δράση στον τομέα αυτό από χρόνια. Από τον Νοέμβριο 2019 ως σήμερα, όμως, έχει σημειώσει άνευ προηγουμένου πρόοδο, αν κάποιος εμπιστεύεται το αυτονόητο, ότι, δηλαδή, οι αριθμοί λένε την αλήθεια. Σε ένα χρόνο μέσα πληρώνουμε πλέον ό,τι παλιότερα πληρωνόταν σε τέσσερα! Οι εντάξεις έργων είναι υπερτριπλάσιες, οι πληρωμές σε αριθμό, αλλά και το ύψος χρηματοδότησης είναι από οκταπλάσιες έως δωδεκαπλάσιες ετησίως το 2020-2022. Σε 36 μήνες εκδώσαμε 4 διαφορετικές προσκλήσεις αστικής αναζωογόνησης και για τους 332 Δήμους της χώρας, χωρίς αποκλεισμούς ή ιδεολογικές μεροληψίες. Το 2020 και 2021 απορροφήθηκε για πρώτη φορά το 100% του σχετικού προϋπολογισμού, κοντά στα 100 εκ. ευρώ, δηλαδή 1050 περίπου νέα έργα ανάπλασης, πάρκα, πλατείες, παιδικές χαρές, έργα για απορρίμματα ή ενίσχυσης χρήσης ποδηλάτου χρηματοδοτούνται από το Πράσινο Ταμείο. 25 Δήμοι πήραν μέρος σε αυτές για πρώτη φορά ή μετά από πολλά χρόνια. Ταυτόχρονα, δώσαμε ζωή σε ένα νεκρό σχεδόν πρόγραμμα, που είχε ξεκινήσει μεν το 2016, αλλά παρουσίαζε απορρόφηση μόλις 2,07% στις αρχές του 2020, τα Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ), που σήμερα εμφανίζουν πληρωμές 40 φορές περισσότερο από όσο στην τριετία 2016-2019, ολοκληρώσαμε σε χρόνο ρεκόρ την ένταξη και αξιολόγηση 328 Σχεδίων Φόρτισης Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΣΦΗΟ) για τη δημιουργία 10.500 σημείων και σταθμών φόρτισης σε όλη τη χώρα, 155 εκ. των οποίων έχουν ήδη εξοφληθεί ολοσχερώς και ξεκινήσαμε τα Σχέδια Αστικής Προσβασιμότητας. Όλα αυτά εν μέσω τριών καθολικών lockdown και εύλογη μείωση της απασχόλησης τού ελάχιστου προσωπικού μας.
Ποιες οι προσκλήσεις του ΠΤ στην Ευρώπη και πώς συνεργάζεται με άλλους φορείς εντός της Ε.Ε.;
Με τη δουλειά των εμπειρογνωμόνων του, το Ταμείο μας έχει κατοχυρώσει πολυετές know how στην εκτέλεση συγχρηματοδοτούμενων από την Ε.Ε. προγραμμάτων, των λεγόμενων Life. Αποτελεί τον πιο έμπειρο θεσμό στην Ελλάδα και συνεργάζεται ή συγχρηματοδοτεί εκατοντάδες τέτοια που εκτελούν άλλοι συνδικαιούχοι. Σήμερα έχουμε σε εξέλιξη 3 ολοκληρωμένα προγράμματα για την Κλιματική Αλλαγή, την προστασία της Βιοποικιλότητας, αλλά και την Κυκλική Οικονομία, όπως και 5 μικρότερα, πιο «παραδοσιακά» με αντικείμενα που έχουν συγκεντρώσει θετικές αξιολογήσεις, αλλά και πολλά συγχαρητήρια από ελεγκτές και απλούς πολίτες. Η αναβίωση εγκαταλειμμένων αναβαθμίδων στην Άνδρο, η μελέτη της ζωής νυχτερίδων, το πρόγραμμα για τον περιορισμό του περιβαλλοντικού εγκλήματος ή τα επικίνδυνα απόβλητα, αλλά και η δημιουργία μιας νέας, ψηφιακής πλατφόρμας για την καταγραφή των περιοχών Natura σε όλη τη χώρα, που εκκρεμεί από δεκαετίες, είναι μερικά από αυτά. Σε συνεννόηση δε με την αρμόδια υπηρεσία της Ε.Ε. χρηματοδοτούμε και τους πρώτους 6 Δήμους για την Κλιματική Ουδετερότητα, με στόχο ως το 2030 να υπάρχουν 100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις, με μηδενικό, δηλαδή, αποτύπωμα άνθρακα. Τέλος, χρηματοδοτούμε την πρωτοβουλία UN-75 του ΟΗΕ του ΚΕΠΑ του Πανεπιστημίου Αθηνών, ώστε 75 πόλεις σε όλη τη χώρα να ενισχύσουν τις φυτεύσεις τους.
Πώς μπορεί να βοηθήσει το ΠΤ την Ελλάδα να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία; (νέες πηγές ενέργειας, ανανεώσιμες, φόρτιση οχημάτων κ.τλ). Και κάτι επιπλέον: Μπορούν οι θεσμικοί φορείς να γίνουν ένα «πράσινο παράδειγμα» για τους ιδιώτες; Υπάρχουν φοροελαφρύνσεις, επιδοτήσεις κ.τλ για ιδιώτες και επιχειρήσεις ώστε να γίνουν πράσινες;
Είναι λογικό εν μέσω πολεμικής κρίσης με αλυσιδωτές ενεργειακές επιπτώσεις σε όλο τον κόσμο να μη γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι στην Ελλάδα πολλά πράγματα έχουν ήδη αλλάξει ως προς το ενεργειακό μείγμα μας. Για την ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης σάς μίλησα παραπάνω. Πέραν αυτού, είμαστε χρονικά ο πρώτος φορέας του Δημοσίου που εκτελεί πρόγραμμα απολιγνιτοποίησης στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης στην Αρκαδία. Προχωρήσαμε σε υλοποίηση απολιγνιτοποίησης τριών σειρών από το 2019 και έχουμε πετύχει από το Μάιο 2020 να εκτελούμε 4 διαφορετικά προγράμματα βιώσιμου μετασχηματισμού για τη δίκαιη μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών με 40 διαφορετικές δράσεις ύψους 60 εκ. ευρώ περίπου. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα εγκαινιάσαμε το πρώτο Κέντρο Ενημέρωσης για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στο Φιλώτα Αμυνταίου Φλώρινας. Ταυτόχρονα, με βάση νέο θεσμικό πλαίσιο του 2019, ο φορέας μας κάνει πράξη για πρώτη φορά το πάντρεμα δημοσίου και ιδιωτικού τομέα με την πρώτη χρηματοδότηση προς ιδιώτες: ενισχύουμε πάνω από 100 μικρομεσαίες επιχειρήσεις ή επενδυτικά σχέδια με ειδικό πρόγραμμα που εκτελούμε μαζί με τον ΕΦΕΠΑΕ από το 2021 (η σχετική πρόσκληση έληξε τον Σεπτέμβριο 2022), προκειμένου δραστηριότητες που είναι άμεσα εξαρτημένες από τη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων να αλλάξουν αντικείμενο και να προσαρμοστούν στο πλαίσιο του πιο «πράσινου» μέλλοντος. Τα Σχέδια Δράσης για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΣΔΑΕΚ) και την Κυκλική Οικονομία (ΣΔΚΟ) για όλους τους Δήμους είναι σχεδόν έτοιμα. Τέλος, έχουμε χρηματοδοτήσει δράσεις για την αιολική ενέργεια.
Πώς η δημιουργία νέων κοινόχρηστων χώρων βοηθά στην κοινωνικοποίηση μετά την καραντίνα; (παραδείγματα, αριθμοί νέων χώρων, κ.τλ)
Το Πράσινο Ταμείο ιδρύθηκε κυρίως γι’ αυτό το λόγο, να χρηματοδοτεί δηλαδή Δήμους για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων πρασίνου και αναψυχής, ιδίως σε επιβαρυμένες αστικές περιοχές. Να εξασφαλίζει το περιβόητο Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο, δηλαδή. Εκτός από τα επιτεύγματά μας, θέλω να κάνω και αυτοκριτική: με βάση τις συνθήκες (δραματική υποστελέχωση τμήματος, με μόλις 2 υπαλλήλους και πολύ πενιχροί πόροι) έχουμε κάνει αρκετά, ωστόσο αντικειμενικά δεν έχουμε τρέξει αυτά τα 13 χρόνια όσο γρήγορα επιβάλλει η ανάγκη στις γειτονιές της χώρας. Διαχρονικά δεν τα έχουμε πάει πολύ καλά στο πρόγραμμα αυτό. Ως χώρα διαθέτουμε ένα θεσμικό πλαίσιο που σίγουρα υπηρετεί τη διαφάνεια, ωστόσο είναι χρονοβόρο και γραφειοκρατικό, ξεπερασμένο ίσως, με πολλά δύσκολα σημεία (ιδιοκτησιακές αμφισβητήσεις, περίπλοκες κληρονομιές, αργή απονομή δικαίου κ.λπ) που προκαλούν συχνά την ευθυνοφοβία και την καθυστέρηση. Την τελευταία τριετία πήγαμε καλύτερα, όχι όμως άριστα. Μπορεί περιοχές, όπως η Βέροια, η Τρίπολη, το Ίλιον, η Κύθνος, τα Χανιά ή το Ηράκλειο Αττικής, σύντομα κι άλλοι, όπως η Λάρισα, τα Τρίκαλα ή το Γαλάτσι, για παράδειγμα, να έχουν ολοκληρωμένες απαλλοτριώσεις, περισσότερες από όσο πριν, ώστε να τις αποδώσουν σε ένα διαψευσμένο από τις απανωτές καραντίνες για αναψυχή κοινό κατοίκων και επισκεπτών, σίγουρα όμως δεν είναι αυτές που θα έπρεπε. Με το πρόγραμμά μας για τον Επιχειρησιακό Σχεδιασμό, το ΕΣΕΚΚ, με 229 δήμους ήδη ενταγμένους, θεωρώ ότι βάζουμε τις βάσεις ώστε στο μέλλον να υπάρχουν καλύτερα αποτελέσματα.
Πώς ο «πράσινος πολιτισμός» θα βοηθήσει στην ένταξη ατόμων με αναπηρίες, κινητικά προβλήματα και άλλες ανάγκες;
Ας μου επιτραπεί μια φράση: τον συνδιαμορφώνουμε. Με τα Σχέδια Αστικής Προσβασιμότητας (ΣΑΠ) που χρηματοδοτούμε σε πάνω από 260 Δήμους πανελλαδικά, τους βοηθούμε να αποκτήσουν ένα πλήρες σχέδιο, ώστε σε κάθε δημόσιο κτήριο αρμοδιότητάς τους να μπορεί να προσέρχεται ανεμπόδιστα κάθε πολίτης: άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, εμποδιζόμενοι σήμερα ή ηλικιωμένοι συμπολίτες μας ή ακόμα και κάποιος που έχει έναν προσωρινό τραυματισμό ή πρόσκαιρο ορθοπεδικό πρόβλημα. Μία όδευση ή ένα έξυπνο φανάρι τυφλών, μια ράμπα εκεί που λείπει, ο κατάλληλος φωτισμός, η μεταφορά δικτύων ή μια διευκόλυνση διέλευσης αναπηρικού αμαξιδίου είναι η ουσία του «πράσινου πολιτισμού». Με τα σχέδια αυτά συμβάλλουμε να μην ξαναδούμε στο μέλλον εικόνες που δεν μας τιμούν, όλα τα παραπάνω, δηλαδή, να λείπουν από αρκετές δημόσιες δομές, ένα ΚΕΠ, ένα δημαρχείο ή ένα σχολείο, όπως δυστυχώς συμβαίνει έως σήμερα.
Διδάσκεται στα σχολεία η «πράσινη ανάπτυξη»; Θεωρείτε ότι υπάρχει θέμα παιδείας στην Ελλάδα όσον αφορά την αντίληψη του πράσινου στη χώρα;
Έχουν γίνει πολλά βήματα για την περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία, προφανώς όχι όλα. Μια απόδειξη είναι ότι η νέα γενιά σήμερα εμφανίζεται περισσότερο ενημερωμένη και ευαισθητοποιημένη για ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, που οι επιπτώσεις της είναι δυστυχώς εδώ, σε σχέση με το παρελθόν. Να πω μερικά απτά παραδείγματα: είναι δύσκολο πλέον να βρεις εύρημα σε έρευνα που διεξάγεται που για τις ηλικίες 15-29 όπου το περιβάλλον να μην είναι στα τρία πρώτα και σοβαρότερα προβλήματα-συχνά και πρώτο. Πολύ πρόσφατα, επίσης, βρέθηκα στη Φλώρινα όπου εξεπλάγην θετικά όταν είδα 200 περίπου μέλη του Ομίλου Ενεργών Νέων της περιοχής, μαθητές, φοιτητές και εργαζόμενους από μικρή ηλικία να παρακολουθούν σχετική εκδήλωση και να είναι απόλυτα ενημερωμένοι για πολύπλοκα ζητήματα, όπως τα ενεργειακά ή η απανθρακοποίηση. Δεκάδες νέοι άνθρωποι, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, επίσης, συμμετείχαν σε διάσωση και επαναφορά στο φυσικό τους, θαλάσσιο περιβάλλον, χελώνων που είχαν τραυματιστεί και υπέφεραν σε δράση της οργάνωσης Αρχέλων που υποστηρίξαμε τον περασμένο Ιούλιο στο Σούνιο. Αυτό δείχνει ότι είμαστε καλύτερα από πριν, αλλά και ότι πρέπει να είμαστε ακόμα καλύτερα αύριο.
Διαβάστε επίσης: Σε νέα εποχή η Δημόσια Υπηρεσία από το 2024