Της Πωλίνας Άνιφτου*
Η δυναμική της προσφυγικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή δεν αποτελεί απλώς ανθρωπιστικό ή ηθικό ζήτημα, αλλά δύναται να αναλυθεί ως εργαλείο γεωπολιτικής πρόσκτησης ισχύος και ανακατανομής επιρροής. Το παρόν κείμενο εξετάζει το ενδεχόμενο εφαρμογής μιας οργανωμένης πολιτικής υποδοχής Παλαιστινίων προσφύγων από το Ιράν, υπό την προϋπόθεση ύπαρξης ενός μεταρρυθμισμένου ή φιλοδυτικού καθεστώτος, αντίστοιχου του ύστερου παχλαβικού μοντέλου. Εντός αυτού του πλαισίου, η εγκατάσταση Παλαιστινίων σε ελεγχόμενες γεωγραφικές ζώνες της ιρανικής επικράτειας δύναται να λειτουργήσει ως πολυεπίπεδο εργαλείο: ενίσχυσης της εσωτερικής ανασυγκρότησης, αύξησης της διεθνούς προβολής και διεύρυνσης της περιφερειακής επιρροής της Τεχεράνης.
Ταυτόχρονα, η μετατόπιση μέρους του παλαιστινιακού πληθυσμού εκτός του ιστορικού γεωγραφικού πεδίου της σύγκρουσης και η αποσυμπίεση κρίσιμων κρατών όπως η Ιορδανία και ο Λίβανος, ενδέχεται να εξυπηρετήσει – έστω έμμεσα – στρατηγικούς υπολογισμούς του Ισραήλ. Η μείωση των πιέσεων στα παρακείμενα κράτη, η αποδυνάμωση της αρχής της επιστροφής μέσω της εδραίωσης εναλλακτικών μορφών εγκατάστασης και η πιθανότητα ανάδυσης διαύλων επικοινωνίας με ένα νέο, μετριοπαθές ιρανικό καθεστώς, συγκροτούν ένα γεωπολιτικό περιβάλλον με λιγότερες μεταβλητές αστάθειας.
Η μελέτη που ακολουθεί προσεγγίζει αυτό το ενδεχόμενο όχι ως ρητορική υπόθεση, αλλά ως δυνητική αναδιοργάνωση της περιφερειακής ισορροπίας, η οποία εμπλέκει στρατηγικές υπολογισμούς, δημογραφική μηχανική και διακρατική αναπλαισίωση του παλαιστινιακού ζητήματος.
1. Πολιτική Μετάβαση και Θεσμικό Πλαίσιο
Σήμερα, το Ιράν υπό το ισλαμικό καθεστώς παραμένει ένα από τα πλέον περιοριστικά πολιτικά συστήματα διεθνώς σε ό,τι αφορά τις θεμελιώδεις ελευθερίες και τα ατομικά δικαιώματα. Σύμφωνα με την κατάταξη των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) για το 2024, το Ιράν κατατάσσεται στην 177η θέση παγκοσμίως (σε σύνολο 180 χωρών) ως προς την ελευθερία του Τύπου, ενδεικτικό της συστηματικής λογοκρισίας, των αυθαίρετων συλλήψεων δημοσιογράφων και της ασφυκτικής κρατικής εποπτείας των ΜΜΕ.
Παράλληλα, οι πολιτικές ελευθερίες και η κοινωνική αυτονομία καταπνίγονται μέσω ενός αυστηρού συστήματος ασφάλειας που ενσωματώνει τη λειτουργία των δικαστηρίων, της αστυνομίας ηθών και των Επαναστατικών Φρουρών (IRGC). Μετά την εξέγερση του 2022, οι διώξεις εναντίον διαδηλωτών, φοιτητών, ακτιβιστών και γυναικών έχουν ενταθεί, με εκατοντάδες θανάτους και χιλιάδες συλλήψεις να καταγράφονται σε επίσημες και ανεπίσημες πηγές. Οι γυναίκες, ειδικότερα, υπόκεινται σε διαρκή θεσμικό έλεγχο, ενώ η επιβολή της υποχρεωτικής μαντήλας παραμένει σύμβολο του κατασταλτικού χαρακτήρα του καθεστώτος.
Η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης είναι ανύπαρκτη, καθώς οι ανώτατοι δικαστικοί διορίζονται απευθείας από τον Ανώτατο Ηγέτη, ενώ η λειτουργία της Βουλής περιορίζεται σε επικυρωτικό ρόλο χωρίς ουσιαστική λογοδοσία ή αντιπολιτευτικό έλεγχο. Η διαφθορά και η αδιαφάνεια χαρακτηρίζουν τη δημόσια διοίκηση, με περιορισμένη πρόσβαση των πολιτών σε διαδικασίες ελέγχου ή θεσμικής διεκδίκησης.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον πολιτικού αυταρχισμού και θεοκρατικής επιτήρησης, η ιρανική διασπορά και ιδιαίτερα τα μορφωμένα στρώματα των νέων, προσανατολίζονται όλο και περισσότερο στην αναζήτηση ενός εναλλακτικού μοντέλου διακυβέρνησης, κοσμικού και τεχνοκρατικού χαρακτήρα. Υπό αυτό το πρίσμα, η πολιτειακή μετάβαση σε κοινοβουλευτική μοναρχία δεν θα αποτελούσε μόνο ιστορική τομή, αλλά και συστημική διόρθωση απέναντι σε δεκαετίες συστημικής καταστολής, θεσμικής ανεπάρκειας και ιδεολογικής απομόνωσης.
Η ανατροπή του ισλαμικού καθεστώτος και η ανάληψη της εξουσίας από τον Ρεζά Παχλαβί, ο οποίος αντιπροσωπεύει μια κοσμική φιλοδυτική γραμμή, θα φέρει την ανάγκη ριζικής αναθεώρησης του Συντάγματος. Η μεταβατική κυβέρνηση θα θεσπίσει νέο πολίτευμα βασισμένο σε πρότυπα κοινοβουλευτικής μοναρχίας, παρόμοια με τα μοντέλα της Ιαπωνίας και της Ισπανίας, όπου η βασιλική εξουσία έχει καθαρά συμβολικό χαρακτήρα και η νομοθετική και εκτελεστική εξουσία ασκείται από δημοκρατικά εκλεγμένα όργανα.
Η απομάκρυνση από το θεοκρατικό σύστημα «Βελάγιατ ελ Φακίχ» σηματοδοτεί όχι μόνο πολιτική αλλαγή, αλλά και βαθιά κοινωνική μετάβαση. Η δικαστική ανεξαρτησία, η ελευθερία του Τύπου και η διαφάνεια στη δημόσια διοίκηση θα βελτιώσουν το κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και κράτους. Η ισχυρή υποστήριξη από τη διασπορά, ιδιαίτερα νέων επιστημόνων και επιχειρηματιών, θα ενισχύσει την τεχνοκρατική ικανότητα της κυβέρνησης.
2. Οικονομική Ανάκαμψη και Μεταρρυθμίσεις
Η οικονομία του Ιράν, παρά τον πλούτο σε φυσικούς πόρους, έχει υποστεί βαριά πλήγματα από τις διεθνείς κυρώσεις και τη διαχείριση της τελευταίας δεκαετίας. Το ΑΕΠ της χώρας το 2024 ανήλθε σε περίπου 370 δισ. δολάρια, με υψηλό πληθωρισμό άνω του 30% και ανεργία πάνω από 11%. Με τη σταδιακή άρση των κυρώσεων και τη βελτίωση των σχέσεων με Δύση και διεθνείς Οργανισμούς, το ΑΕΠ προβλέπεται να αυξηθεί στα 600–650 δισ. δολάρια έως το 2030, με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6–7%, σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της περιοχής.
Η ενεργειακή βιομηχανία θα πρωταγωνιστήσει στην οικονομική ανάκαμψη, με την παραγωγή πετρελαίου να αυξάνεται στα 4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως έως το 2027, από 2,5 εκατομμύρια βαρέλια το 2024. Παράλληλα, η αξιοποίηση των μεγάλων αποθεμάτων φυσικού αερίου, που είναι τα δεύτερα μεγαλύτερα παγκοσμίως, θα εκτιναχθεί. Εκτιμάται ότι τα έσοδα από φυσικό αέριο θα αυξηθούν από περίπου 9 δισ. δολάρια το 2024 σε πάνω από 30 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2035, με την ανάπτυξη νέων αγωγών και υποδομών εξαγωγών προς την Ευρώπη και την Ασία.
Παράλληλα, σημαντικές μεταρρυθμίσεις στον φορολογικό τομέα και την καταπολέμηση της διαφθοράς θα δημιουργήσουν πιο φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον, προσελκύοντας ξένες άμεσες επενδύσεις (FDI). Τα τελευταία χρόνια οι ξένες επενδύσεις ήταν περιορισμένες (3–5 δισ. δολάρια ετησίως), αλλά με την πολιτική σταθερότητα και ανοίγματα προβλέπεται να φτάσουν τα 20–25 δισ. δολάρια ετησίως μέχρι το 2030, με κυρίαρχους τομείς την ενέργεια, τις υποδομές, την τεχνολογία και τον τουρισμό.
Η αύξηση της απασχόλησης αναμένεται να είναι θεαματική, με το ποσοστό ανεργίας να μειώνεται κάτω από το 7% μέσα σε πέντε χρόνια, χάρη στην αναβίωση βιομηχανιών, στην αύξηση των εξαγωγών και στην επανένταξη Ιρανών επιστημόνων της διασποράς.
3. Κοινωνική Επανεκκίνηση και Ανθρώπινα Δικαιώματα
Η κοινωνική αλλαγή θα αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής μετάβασης. Η κατάργηση της υποχρεωτικής ισλαμικής ενδυμασίας, η νομοθετική κατοχύρωση των δικαιωμάτων των γυναικών στην εργασία, την εκπαίδευση και την πολιτική, καθώς και η πλήρης θρησκευτική ελευθερία για μειονότητες (Μπαχάι, Εβραίους, Χριστιανούς και Σουνίτες) θα βελτιώσουν την κοινωνική συνοχή και θα αποκαταστήσουν το κοινωνικό συμβόλαιο.
Η επιστροφή, πάνω από 2 εκατομμύρια, Ιρανών από τη διασπορά αναμένεται να συμβάλει αποφασιστικά στην ανανέωση του ανθρώπινου κεφαλαίου. Η διάμεση ηλικία του πληθυσμού του Ιράν είναι περίπου 32 έτη, γεγονός που σημαίνει πως υπάρχει μια νεανική και εργατική γενιά που μπορεί να επωφεληθεί από τις ευκαιρίες που θα δημιουργηθούν. Η δημογραφική στροφή με την προσέλκυση προσφύγων και μεταναστών από γειτονικές περιοχές θα βοηθήσει επίσης να αντιστραφεί η τάση της υπογεννητικότητας (δείκτης γονιμότητας 1,6 παιδί ανά γυναίκα).
4. Γεωπολιτική Στροφή και Περιφερειακή Σταθερότητα
Σε διεθνές επίπεδο, η αλλαγή καθεστώτος θα επιφέρει σημαντική αναδιάταξη συμμαχιών. Η νέα κυβέρνηση θα επιδιώξει επαναπροσέγγιση με τις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και με περιφερειακούς παίκτες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η διακοπή υποστήριξης σε παραστρατιωτικές οργανώσεις, όπως η Χεζμπολάχ και οι Χούθι, θα οδηγήσει σε αποκλιμάκωση εντάσεων και βελτίωση των συνθηκών για ειρηνικές διευθετήσεις.
Η νέα στρατηγική συμμαχιών, σε συνδυασμό με την οικονομική δυναμική, θα επανατοποθετήσει το Ιράν ως κομβικό κόμβο ανάμεσα στην Ασία και την Ευρώπη, ειδικά μέσω της αξιοποίησης των αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου. Η συμμετοχή σε πολυμερείς περιφερειακές συμφωνίες θα ενισχύσει την ασφάλεια και την οικονομική συνεργασία, ενώ η πιθανή ένταξη σε διεθνείς Οργανισμούς, όπως ο ΟΟΣΑ και το G20, θα αναβαθμίσει το διεθνές προφίλ της χώρας.
5. Μακροοικονομική Αναδιάρθρωση (2026–2035)
Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε το 1979 μετά την ανατροπή του Σάχη Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί, έχει περάσει τις τελευταίες δεκαετίες υπό διεθνή απομόνωση, έντονη οικονομική αστάθεια και εσωτερική καταστολή. Οι κινητοποιήσεις του 2022–2024, σε συνδυασμό με την αύξηση της φτώχειας (35% το 2024), τον πληθωρισμό (άνω του 40%) και τη γενικευμένη φθορά του θεοκρατικού συστήματος, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ένα ρεαλιστικό σενάριο πολιτικής αλλαγής.
Η μελέτη αυτή βασίζεται στην υπόθεση πως ο Ρεζά Παχλαβί ή κάποια αντίστοιχη μορφή κοσμικής, μεταβατικής εξουσίας αναλαμβάνει τα ηνία του κράτους και οδηγεί το Ιράν σε συνταγματική αναθεώρηση, σταθεροποίηση και διεθνή επανένταξη.
5.1 Επανένταξη στη Διεθνή Οικονομία
Η αποκατάσταση των σχέσεων με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. θα επιφέρει σταδιακή άρση των κυρώσεων, προσέλκυση επενδύσεων και αποκατάσταση της εξαγωγικής ικανότητας του Ιράν:
Σημαντικό ρόλο αναμένεται να διαδραματίσει η επιστροφή στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου και φυσικού αερίου. Εκτιμάται ότι η αύξηση της παραγωγής θα φτάσει τα 5 εκατ. βαρέλια/ημέρα έως το 2030, σε σύγκριση με περίπου 2,5 εκατ./ημέρα το 2024.
5.2 Αναδιάρθρωση Ενεργειακού Τομέα
Το Ιράν διαθέτει τα 2α μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου παγκοσμίως. Με επενδύσεις σε εξαγωγικούς αγωγούς (π.χ. Ιράν-ΗΠΑ-Ε.Ε.), εκτιμάται πως μπορεί να αυξήσει τα έσοδα από φυσικό αέριο από $9 δισ. το 2024 σε $25–30 δισ. ετησίως έως το 2035.
Η φιλοδυτική πολιτική μετάβαση υπό τον Σάχη δύναται να οδηγήσει το Ιράν σε μια δεκαετία οικονομικής και κοινωνικής αναγέννησης, υπό την προϋπόθεση ότι θα διαχειριστεί αποτελεσματικά:
• Τη μεταβατική περίοδο αποστρατικοποίησης των Φρουρών της Επανάστασης.
• Την ανασύνταξη των θεσμών και των μηχανισμών δημόσιας διοίκησης.
• Τη διαχείριση εθνοτικών και ιδεολογικών εντάσεων (Κούρδοι, σιίτες υπέρ του καθεστώτος κ.λπ.).
Εφόσον εξασφαλιστεί η σταθερότητα, το Ιράν θα μπορούσε έως το 2035:
• Να ξεπεράσει τα $650 δισ. ΑΕΠ,
• Να εισέλθει στο G20,
• Και να επανατοποθετηθεί ως κεντρική δύναμη στη Μέση Ανατολή και την Ευρασία.
6. Το Παλαιστινιακό
Η υποδοχή 6 εκατομμυρίων Παλαιστινίων στο Ιράν σε περίπτωση ανατροπής του σημερινού καθεστώτος και ανάληψης της εξουσίας από τον Σάχη Ρεζά Παχλαβί, δημιουργεί ένα πολύπλευρο σενάριο με σημαντικές μακροοικονομικές επιπτώσεις. Το παρόν άρθρο αναλύει πώς η σημαντική αύξηση του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού, η διεύρυνση της εσωτερικής αγοράς, καθώς και η ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου και της παραγωγικής ικανότητας, μπορούν να επιταχύνουν την οικονομική ανάπτυξη του Ιράν. Παράλληλα, εξετάζονται οι προκλήσεις ένταξης και το οικονομικό κόστος, με σκοπό να καταδείξουν ότι υπό κατάλληλες πολιτικές και κοινωνικές προϋποθέσεις, η μαζική αυτή μετανάστευση μπορεί να αποτελέσει μοχλό μακροοικονομικής ανάκαμψης.
Σε αυτό το πλαίσιο, η στρατηγική επανατοποθέτηση του Ιράν στο περιφερειακό σύστημα δύναται να περιλάβει επιλογές που, υπό το ισλαμικό καθεστώς, θα θεωρούνταν αδιανόητες. Μία από αυτές είναι η στοχευμένη και μεθοδικά οργανωμένη υποδοχή Παλαιστινίων προσφύγων από περιοχές όπως ο Λίβανος, η Συρία και η Ιορδανία, όπου το προσφυγικό βάρος έχει καταστεί δημογραφικά και πολιτικά εκρηκτικό. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της UNRWA, ο αριθμός των καταγεγραμμένων Παλαιστινίων προσφύγων ξεπερνά τα 5,9 εκατομμύρια: περίπου 2,2 εκατομμύρια στην Ιορδανία, 500.000 στον Λίβανο, 600.000 στη Συρία και σχεδόν 2 εκατομμύρια στην Παλαιστίνη.
Η επιλεκτική μετεγκατάσταση ενός μέρους αυτού του πληθυσμού – όχι ως ανθρωπιστική πράξη, αλλά ως κρατική πολιτική με αναπτυξιακή και γεωπολιτική στόχευση – θα μπορούσε να εξυπηρετήσει πολλαπλούς σκοπούς. Από τη μια πλευρά, θα ενίσχυε την πληθυσμιακή και οικονομική ανασυγκρότηση υποβαθμισμένων ιρανικών περιοχών,· από την άλλη θα προσέδιδε στην Τεχεράνη ρόλο ρυθμιστικού παράγοντα σε ένα χρόνιο πρόβλημα της Μέσης Ανατολής. Επιπλέον, μια τέτοια μερική αποσυμφόρηση των αραβικών κρατών υποδοχής και ιδίως η αδρανοποίηση της αρχής της επιστροφής, θα μπορούσε – από την ισραηλινή σκοπιά – να θεωρηθεί ως έμμεση συμβολή στη σταθεροποίηση του status quo και στην αποτροπή μελλοντικών συγκρούσεων γύρω από τον πυρήνα του παλαιστινιακού ζητήματος.
6.1. Δημογραφικές Επιπτώσεις και Εργατικό Δυναμικό
Η άφιξη 6 εκατομμυρίων Παλαιστινίων θα αυξήσει τον πληθυσμό του Ιράν κατά 6,7%, γεγονός που δημιουργεί άμεσα επιπτώσεις στο εργατικό δυναμικό. Θεωρώντας ότι περίπου το 70% του προστιθέμενου πληθυσμού είναι ενεργό εργατικό δυναμικό ηλικίας 18-45 ετών, περίπου 4,2 εκατομμύρια νέα άτομα θα προστεθούν στην αγορά εργασίας.
Αυτή η αύξηση, σε μια χώρα όπου η συνολική συμμετοχή του εργατικού δυναμικού υπολογίζεται γύρω στα 50 εκατομμύρια, αντιστοιχεί σε αύξηση 8,4%. Με την κατάλληλη εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση, αυτό το δυναμικό μπορεί να ενισχύσει σημαντικά το παραγωγικό δυναμικό της χώρας, ειδικά σε τομείς όπου υπάρχει έλλειψη εξειδικευμένων εργαζόμενων.
6.2. Οικονομική Ανάπτυξη και Παραγωγικότητα
Η προσθήκη νέου εργατικού δυναμικού αναμένεται να επιφέρει σημαντική αύξηση στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). Υποθέτοντας μια μέση ετήσια προστιθέμενη αξία $10.000 ανά νέο εργαζόμενο (συντηρητική εκτίμηση λόγω αρχικής προσαρμογής και εκπαίδευσης), τα 4,2 εκατομμύρια νέα άτομα μπορούν να αυξήσουν το ΑΕΠ κατά περίπου $42 δισεκατομμύρια ετησίως.
Επιπλέον, το ανθρώπινο κεφάλαιο των Παλαιστινίων, πολλοί από τους οποίους διαθέτουν υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης και δεξιοτήτων, μπορεί να ενισχύσει τον τομέα της καινοτομίας, της τεχνολογίας και των επιχειρήσεων. Ένα υποθετικό 5% αυτών που θα απασχοληθούν σε καινοτόμους τομείς θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μοχλός για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών μοντέλων.
6.3. Εσωτερική Αγορά και Κατανάλωση
Η ενσωμάτωση 6 εκατομμυρίων καταναλωτών θα ενισχύσει την εσωτερική ζήτηση, ένα στοιχείο κρίσιμο για την οικονομική ανάπτυξη. Ακόμη και με μέση ετήσια κατανάλωση περίπου $5.000 ανά άτομο — χαμηλότερη από τον μέσο όρο λόγω της φάσης ένταξης και των αρχικών οικονομικών περιορισμών — η προστιθέμενη ετήσια ζήτηση θα αγγίξει τα $30 δισεκατομμύρια.
Αυτή η αύξηση στη ζήτηση θα τονώσει τον ιδιωτικό τομέα, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και θα συμβάλει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, συμβάλλοντας παράλληλα στη μείωση της ανεργίας.
6.4. Προκλήσεις και Κόστος Ένταξης
Η μαζική εισροή πληθυσμού φέρνει σημαντικές προκλήσεις. Το κόστος παροχής κατοικίας, υποδομών, εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης υπολογίζεται στα $3.000 ανά άτομο το πρώτο έτος, που σημαίνει αρχικό οικονομικό βάρος περίπου $18 δισεκατομμυρίων. Ωστόσο, η επένδυση αυτή μπορεί να θεωρηθεί μακροπρόθεσμα αποδοτική, καθώς η ομαλή ένταξη θα μειώσει κοινωνικές εντάσεις και θα ενισχύσει την παραγωγικότητα.
Η επιτυχία της διαδικασίας ένταξης θα εξαρτηθεί από την πολιτική σταθερότητα, τη βούληση της κυβέρνησης να επενδύσει στην εκπαίδευση και τις κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς και την αποδοχή της τοπικής κοινωνίας.
6.5.Ενσωμάτωση και Κρατικός Έλεγχος - Αύξηση Παραγωγικότητας και ΑΕΠ
Σε οικονομικό επίπεδο, η αξιοποίηση του προστιθέμενου εργατικού δυναμικού μπορεί να επιφέρει σημαντικά οφέλη. Με βάση εκτιμώμενη μέση παραγωγικότητα της τάξης των 10.000 δολαρίων ΗΠΑ ανά εργαζόμενο — στοιχείο συμβατό με την πρώιμη φάση οικονομικής ανάκαμψης και την αναπτυξιακή δομή του Ιράν — η ένταξη περίπου 2,5 εκατομμυρίων νέων εργαζόμενων σε παραμεθόριες επαρχίες μπορεί να αποφέρει προστιθέμενη ετήσια αξία άνω των 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν.
Παράλληλα, η ενίσχυση της εσωτερικής κατανάλωσης από τον νέο πληθυσμό, ακόμη και με συντηρητική εκτίμηση μέσης δαπάνης 4.000 δολαρίων ανά άτομο ετησίως — επίπεδο χαμηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο λόγω της αρχικής φάσης προσαρμογής — εκτιμάται ότι θα προσθέσει περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια στην τοπική οικονομία κάθε χρόνο. Συνολικά, εντός δεκαετίας, το Ιράν δύναται να καταγράψει αθροιστική αύξηση του ΑΕΠ άνω των 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ως αποτέλεσμα της βελτιωμένης κατανομής πληθυσμού, της εντατικής αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού και της ενίσχυσης της εσωτερικής ζήτησης.
Η επίδραση στο πεδίο της απασχόλησης αναμένεται επίσης να είναι ουσιώδης. Σήμερα, οι παραμεθόριες επαρχίες του Ιράν αντιμετωπίζουν ποσοστά ανεργίας που κυμαίνονται μεταξύ 15% και 20%. Μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας στον αγροτικό, βιομηχανικό και κατασκευαστικό τομέα και με την ανάπτυξη στοχευμένων προγραμμάτων κατάρτισης, η ανεργία δύναται να μειωθεί κάτω από το 8% εντός πενταετίας, ενισχύοντας τη βιώσιμη κοινωνική σταθερότητα σε περιοχές που έως σήμερα αντιμετωπίζονταν ως περιθωριοποιημένες.
6.6. Αναπτυξιακά Προγράμματα και Διεθνής Χρηματοδότηση
Το Ιράν θα μπορούσε να διεκδικήσει διεθνή βοήθεια για την υποδοχή των Παλαιστινίων, π.χ. από ΟΗΕ, Ισλαμική Τράπεζα Ανάπτυξης, Ρωσία ή Κίνα. Εκτιμάται πως μόνο για τα πρώτα 5 χρόνια, μπορεί να αντλήσει έως 10 δισ. δολάρια σε ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια.
Για τη στέγαση, υγεία, εκπαίδευση και βασικές υποδομές απαιτούνται επενδύσεις περίπου $4.000 ανά άτομο τον πρώτο χρόνο, συνεπώς το συνολικό αρχικό κόστος φτάνει τα $24 δισεκατομμύρια. Αυτή η επένδυση θα δημιουργήσει άμεσα θέσεις εργασίας στην κατασκευή, στη δημόσια διοίκηση και στις υπηρεσίες.
7. Δημιουργία Παλαιστινιακών Κοινοτήτων σε Παραμεθόριες Περιοχές του Ιράν: Μια Στρατηγική «Buffer Zone» και Κοινωνικής Ενσωμάτωσης
Η υποδοχή 6 εκατομμυρίων Παλαιστινίων σε ένα νέο πολιτικό πλαίσιο υπό το καθεστώς Σάχη ανοίγει το πεδίο για καινοτόμες στρατηγικές κοινωνικής και οικονομικής διαχείρισης της μαζικής αυτής μετανάστευσης. Μια τέτοια στρατηγική είναι η συγκέντρωση μεγάλων παλαιστινιακών κοινοτήτων σε παραμεθόριες περιοχές, όπως το Σιστάν & Μπαλουχιστάν στα νοτιοανατολικά και το Κουρδιστάν στα βορειοδυτικά του Ιράν, δημιουργώντας έτσι «buffer zones» που θα λειτουργούν ως ζώνες κοινωνικής ενσωμάτωσης, σταθερότητας και ανάπτυξης.
Α. Γεωστρατηγική και Κοινωνική Λογική
Οι παραμεθόριες περιοχές του Ιράν είναι συνήθως λιγότερο αναπτυγμένες, με χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού, περιορισμένη υποδομή και αυξημένες κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις. Η εγκατάσταση Παλαιστινίων σε αυτές τις περιοχές μπορεί να εξυπηρετήσει πολλαπλούς στόχους:
• Ενίσχυση της Εθνικής Ασφάλειας: Οι παλαιστινιακές κοινότητες, πιστές στο νέο καθεστώς και με ισχυρό κίνητρο επιτυχούς ένταξης, μπορούν να λειτουργήσουν ως ανθρώπινη «ασπίδα» κατά μήκος των συνόρων, αποτρέποντας εξωτερικές απειλές ή παράνομες μεταναστεύσεις.
• Εκτόνωση Δημογραφικών Πιέσεων στα Αστικά Κέντρα: Η συγκέντρωση σε παραμεθόριες περιοχές θα μειώσει την πίεση στις μεγάλες πόλεις, όπου η υποδομή είναι ήδη κορεσμένη, προωθώντας μια πιο ισορροπημένη κατανομή πληθυσμού.
• Προώθηση Οικονομικής Ανάπτυξης στις Παραμεθόριες Περιοχές: Η εγκατάσταση μεγάλων κοινοτήτων με αυξημένη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και με προοπτικές για γεωργία, μικρές βιομηχανίες και εμπόριο, μπορεί να αναζωογονήσει περιοχές με χαμηλή οικονομική δραστηριότητα.
Β. Οικονομικές Προοπτικές και Απασχόληση
Η δημιουργία αυτών των κοινοτήτων θα συνοδευτεί από μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές στέγασης, μεταφορών, υγείας και εκπαίδευσης, με αρχικό κόστος που εκτιμάται σε αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, η αύξηση της απασχόλησης θα είναι ταχεία, καθώς οι νέοι κάτοικοι θα συμμετέχουν σε τομείς όπως η γεωργία (ιδιαίτερα στο Σιστάν με την αξιοποίηση αρδευτικών συστημάτων), η τοπική βιομηχανία και το εμπόριο.
Η συγκέντρωση σε παραμεθόριες περιοχές επιτρέπει την ανάπτυξη ειδικών οικονομικών ζωνών, με κίνητρα για επενδύσεις και καινοτομία, προσελκύοντας και τοπικές αλλά και ξένες επιχειρήσεις.
Γ. Κοινωνική Ενσωμάτωση και Πολιτισμική Διαχείριση
Η εγκατάσταση σε κοινότητες με κοινές ρίζες και πολιτισμικά στοιχεία διευκολύνει την κοινωνική συνοχή και μειώνει τις συγκρούσεις με τις τοπικές μειονότητες. Παράλληλα, ο σχεδιασμός προγραμμάτων εκπαίδευσης και πολιτισμικής ανταλλαγής θα βοηθήσει στην ομαλή ένταξη των Παλαιστινίων στην ευρύτερη κοινωνία του Ιράν.
Η τοπική διοίκηση μπορεί να ενισχυθεί με εκπροσώπους από τις παλαιστινιακές κοινότητες, εξασφαλίζοντας πολιτική συμμετοχή και κοινωνική αποδοχή.
Συμπέρασμα
Η εγκατάσταση έως και έξι εκατομμύρια Παλαιστινίων προσφύγων σε παραμεθόριες περιοχές του Ιράν, όπως το Σιστάν-Μπαλουχιστάν και το Κουρδιστάν, ενδέχεται να επιφέρει βαθιές μεταβολές στο κοινωνικοοικονομικό τοπίο όχι μόνο των συγκεκριμένων γεωγραφικών ζωνών, αλλά και της χώρας συνολικά. Η προγραμματισμένη οικιστική και οικονομική ένταξη αυτών των πληθυσμών δύναται να λειτουργήσει ως επιταχυντής περιφερειακής ανάπτυξης, κυρίως μέσω της σύστασης Ειδικών Οικονομικών Ζωνών (Special Economic Zones – SEZs), στις οποίες θα εφαρμοστούν στοχευμένα φορολογικά και επενδυτικά κίνητρα.
Εκτιμάται ότι η προσέλκυση επενδύσεων σε αυτές τις ζώνες θα μπορούσε να φθάσει τα 5 έως 7 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ εντός της πρώτης πενταετίας, ενισχύοντας τη βιομηχανική δραστηριότητα, την τεχνολογική αναβάθμιση και την τοπική απασχόληση. Η οργανωμένη συγκέντρωση παλαιστινιακού πληθυσμού σε ελεγχόμενες παραμεθόριες περιοχές θα μπορούσε να λειτουργήσει ταυτόχρονα ως στρατηγική «buffer zone» — ένας μηχανισμός δημογραφικής σταθερότητας και γεωπολιτικής αποτροπής, ιδίως σε περιοχές με προηγούμενη εθνοτική ή πολιτική αστάθεια.
Σε μακροοικονομικό επίπεδο, η συνδυασμένη επίδραση των δημοσίων επενδύσεων, της αυξημένης κατανάλωσης και της επέκτασης του εργατικού δυναμικού αναμένεται να δημιουργήσει προστιθέμενη αξία άνω των 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Συνολικά, οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις που απαιτούνται για τη στέγαση, την υποδομή και την κοινωνική ενσωμάτωση ενδέχεται να ξεπεράσουν τα 30 δισεκατομμύρια δολάρια εντός της πρώτης δεκαετίας. Η προσέγγιση αυτή, εφόσον υλοποιηθεί υπό συνθήκες θεσμικής σταθερότητας, μπορεί να μετατρέψει περιφέρειες χαμηλής οικονομικής δραστηριότητας σε λειτουργικούς πυλώνες της αναπτυξιακής στρατηγικής του μεταρρυθμισμένου Ιράν.
*Συμβούλου Εξωτερικής Πολιτικής και Επενδύσεων
Διαβάστε επίσης: Η σκιώδης απειλή των παράνομων τσιγάρων στην Ευρώπη