Η στρατηγική του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για «ειρήνη μέσω της ισχύος» δημιουργεί νέα δεδομένα στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων, την ώρα που ο κόσμος εισήλθε στην εποχή της γεωοικονομίας.
Αν και το βασικό της δόγμα – η χρήση μοχλών οικονομικής πολιτικής για την επίτευξη πολιτικών στόχων – έχει ιστορικό προηγούμενο, ο κόσμος έχει αναμφισβήτητα σπάνια δει την εξωτερική πολιτική, την πολιτική ασφάλειας και την οικονομική πολιτική να συγκλίνουν σε ένα τόσο συγκεντρωμένο σύμπλεγμα γεγονότων, έχοντας επιπτώσεις τόσο στις οικονομίες όσο και στις αγορές, εκτιμούν κορυφαίοι αναλυτές διεθνών επενδυτικών οίκων και δεξαμενών σκέψεις.
Η τάση αποπαγκοσμιοποίησης
«Σκεφτείτε, για παράδειγμα, την εμπορική σύγκρουση που πυροδοτήθηκε από τις ΗΠΑ, καθώς παρά τις όποιες συμφωνίες με τους εμπορικούς της εταίρους, οι οικονομικές επιπτώσεις θα επιμείνουν για καιρό, ενισχύοντας την τάση αποπαγκοσμιοποίησης, η οποία είναι εμφανής τουλάχιστον από το 2008, με τους δασμολογικούς συντελεστές να παραπέμπουν πια σε μια εποχή πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πριν από τη δημιουργία της GATT και του ΠΟΕ», παρατηρεί ο δρ. Χανς-Γιόργκ Νάουμερ, επικεφαλής παγκόσμιων αγορών στην Allianz Global Investors, ενώ η παγκόσμια στροφή προς την επαναστρατιωτικοποίηση με εκτίναξη των αμυντικών δαπανών δεν θα αφήσει αλώβητο το εθνικό χρέος των χωρών.
«Πάρτι» τρισεκατομμυρίων στην αγορά όπλων
Η εισβολή στην Ουκρανία στις αρχές του 2022 έβαλε τη Ρωσία σε ανοιχτό πόλεμο στην Ευρώπη για πρώτη φορά από το 1945 και έχει αυξήσει τις γεωπολιτικές εντάσεις σε όλο τον κόσμο.
«Με τη σειρά τους, αυτές έχουν επιδεινωθεί από τη σύγκρουση στη Γάζα και τους φόβους για κινεζική επιθετικότητα κατά της Ταϊβάν», σημειώνει και ο Πάτρικ Ουέλιγκτον, στέλεχος στη Rothschild & Co, που επισημαίνει «το τέλος του μερίσματος της ειρήνης που κυριάρχησε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την πτώση του Τείχους του Βερολίνου αφού το 2024 σημειώθηκε η μεγαλύτερη ετήσια αύξηση των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών από το 1988, κατά 9,4%, στα 2,72 τρισ. δολάρια».
Η παγκόσμια χρηματοδότηση επιχειρηματικών κεφαλαίων που σχετίζεται με την άμυνα αυξήθηκε κατά 17% το 2024 και κατά 2,5 φορές σε ετήσια βάση στο πρώτο εξάμηνο του 2025, με τις κυβερνήσεις να αγωνίζονται να προσεγγίσουν τον ιδιωτικό τομέα και τις επιχειρήσεις νέας τεχνολογίας ως βασικά συστατικά του νέου περιβάλλοντος προμηθειών στον τομέα της άμυνας. Η εμπειρία του πολέμου στην Ουκρανία έχει εξάλλου μετατοπίσει την εστίαση των αμυντικών δαπανών από τις παραδοσιακές πλατφόρμες (τανκς, πλοία, αεροπλάνα) σε νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, οι αυτόνομες λύσεις, η κβαντική υπολογιστική και η κυβερνοασφάλεια.
Οι «μεγα-δυνάμεις»
Για τον Ζαν Μπόιβιν και την ομάδα των αναλυτών της BlackRock Investment Institute οι «μεγα-δυνάμεις» καθορίζουν τον εν εξελίξει οικονομικό μετασχηματισμό του κόσμου, με άγνωστη κατάληξη, ενώ δεν θα υπάρξουν απαντήσεις για καιρό σε σημαντικά ερωτήματα.
Θα ωθήσουν π.χ. οι δημοσιονομικές ανησυχίες τους επενδυτές να απαιτήσουν μεγαλύτερη αποζημίωση για την κατοχή μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων; Θα παραμείνει το δολάριο ασφαλές καταφύγιο;
Ίσως να μην υπάρξουν σύντομα απαντήσεις αλλά δύο πράγματα διαμορφώνουν τις στρατηγικές τους εκτιμήσεις: πρώτον, οι αμετάβλητοι οικονομικοί νόμοι, όπως π.χ. ότι οι εφοδιαστικές αλυσίδες δεν μπορούν να ξαναχτιστούν σε μια νύχτα, σημαίνουν ότι ο κόσμος δεν αλλάζει γρήγορα και δεύτερον πέντε «μεγα-δυνάμεις» είναι τώρα το βασικό σημείο αναφοράς για το μέλλον:
- Η πρώτη έχει να κάνει με τη δημογραφική απόκλιση, καθώς ο κόσμος χωρίζεται ανάμεσα σε γηράσκουσες ανεπτυγμένες οικονομίες και νεότερες αναδυόμενες αγορές.
- Η δεύτερη, με τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), καθώς οι τεχνολογίες μεταμορφώνουν τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε.
- Η τρίτη με τον γεωπολιτικό κατακερματισμό και τον οικονομικό ανταγωνισμό, καθώς η παγκοσμιοποίηση αναδιαμορφώνεται και ο κόσμος χωρίζεται σε ανταγωνιστικά μπλοκ.
- Η τέταρτη με τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, καθώς η ενεργειακή μετάβαση οδηγεί σε τεράστια ανακατανομή κεφαλαίων, και
- η πέμπτη με το μέλλον των χρηματοοικονομικών, καθώς η ραγδαία εξελισσόμενη χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική αλλάζει τον τρόπο που νοικοκυριά και επιχειρήσεις χρησιμοποιούν μετρητά, δανείζονται, συναλλάσσονται και αναζητούν αποδόσεις.
Οι παράγοντες που διαμορφώνουν τις οικονομικές αποφάσεις
Ο Τζον Γουόλντρον, στέλεχος της Goldman Sachs, εκτιμά πως η γεωπολιτική, η ασφάλεια και η ανθεκτικότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων διαμορφώνουν πλέον τις οικονομικές αποφάσεις σε βαθμό που παλαιότερα έπαιζε το κόστος παραγωγής και η αποδοτικότητα.
Η παγκοσμιοποίηση δεν πρόκειται να εξαφανιστεί, αλλά η νέα της φάση θα είναι πιο σύνθετη και πιο απαιτητική. Οι εταιρείες πληρώνουν ολοένα και περισσότερο ένα «ασφάλιστρο» δίνοντας προτεραιότητα στην ασφάλεια έναντι του κόστους.
Ηδη, το μερίδιο της Κίνας στις εισαγωγές των ΗΠΑ υποχώρησε από το ιστορικό υψηλό του 22% το 2017 στο 13,4% το 2024. Την ίδια στιγμή, το μερίδιο του Βιετνάμ διπλασιάστηκε και το Μεξικό είναι πλέον ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των ΗΠΑ. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ροές κεφαλαίων. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Κίνα έχουν μειωθεί πάνω από 90% τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ενώ και οι κινεζικές επενδύσεις στις ΗΠΑ έχουν μειωθεί πάνω από 95% από το 2016.
Ισχυρή ανθεκτικότητα
Στην παρούσα φάση πάντως η παγκόσμια οικονομία εμφανίζει ισχυρή ανθεκτικότητα, εκτιμά ο Νάθαν Σιτς, επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup, αναμένοντας πως η παγκόσμια ανάπτυξη έχει επιβραδύνει στο 2,5% (από το 3% το 2024) κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025, καθώς οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις έχουν απορροφήσει σημαντικό κομμάτι των δασμολογικών πιέσεων. Στο δεύτερο εξάμηνο αναμένεται να υποχωρήσει λίγο κάτω του 2%, πριν ανακάμψει κοντά στο 3% το α’ εξάμηνο του 2026.
Οι δασμοί έχουν δημιουργήσει αβεβαιότητες, αλλά οι επιδράσεις τους μόλις πρόσφατα άρχισαν να φαίνονται. Στο τέλος του 2024 και στις αρχές του 2025 οι εισαγωγές των ΗΠΑ αυξήθηκαν (καθώς νοικοκυριά και επιχειρήσεις έσπευσαν να αγοράσουν πριν από τους δασμούς), κάτι που κράτησε ισχυρές και τις εξαγωγές άλλων χωρών. Τους τελευταίους μήνες, όμως, οι εισαγωγές υποχώρησαν και οι εξαγωγές μειώθηκαν ανάλογα. Τα έσοδα των ΗΠΑ από τους δασμούς αυξήθηκαν θεαματικά: από 75 δισ. δολάρια το 2024 σε 330 δισ. (ετησιοποιημένα) τον Ιούλιο 2025, ενώ ο πραγματικός δασμολογικός συντελεστής που έχει ανακοινωθεί φτάνει περίπου στο 18% παραπέμποντας στη 10ετία του 1930.
Για τις ΗΠΑ, οι δασμοί αποτελούν «στασιμοπληθωριστικό σοκ»: αυξάνουν τις τιμές και μειώνουν την αγοραστική δύναμη, ενώ για τον υπόλοιπο κόσμο λειτουργούν ως αρνητικό σοκ ζήτησης. Καθώς οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου συγκρατούν τον πληθωρισμό, οι ισχυρές κεντρικές τράπεζες φαίνονται έτοιμες να συνεχίσουν τον κύκλο μείωσης των επιτοκίων τους. Από τις 30 μεγάλες κεντρικές τράπεζες, οι 21 από αυτές (με τη Fed από τον Σεπτέμβριο) θα προχωρήσουν σε μειώσεις μέχρι το τέλος του έτους, ενώ οι 9 θα διατηρούν την πολιτική τους αμετάβλητη.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (ΟΤ) – ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
Διαβάστε επίσης: FT: Η Ευρώπη πουλάει την ψυχή της στον Τραμπ