Πριν 202 χρόνια, στις 2 Δεκεμβρίου 1823, στην έβδομη ομιλία του για την Κατάσταση της Ένωσης, ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέιμς Μονρόε, κήρυξε την αμερικανική ήπειρο εκτός ορίων για τυχόν νέες αποικιακές φιλοδοξίες των ευρωπαϊκών δυνάμεων.
Στην πρωτοβουλία αυτή έμεινε στην ιστορία ως το «Δόγμα Μονρόε», ο τότε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών υποστήριξε ότι ο Παλαιός και ο Νέος Κόσμος πρέπει να παραμείνουν ξεχωριστές σφαίρες. Αλλά το Δυτικό Ημισφαίριο θα παρέμενε κλειστό σε οποιαδήποτε νέα αποικιοκρατία.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα παρενέβαιναν στις εσωτερικές υποθέσεις ή τους πολέμους των ευρωπαϊκών κρατών και αυτές με τη σειρά τους θα σταματούσαν να εμπλέκονται στις αποικίες και κτήσεις τους στην Αμερική. Οποιαδήποτε παρέμβαση μιας ευρωπαϊκής δύναμης σε ένα έθνος της Βόρειας, Κεντρικής ή Νότιας Αμερικής θα θεωρούνταν εχθρική πράξη κατά των Ηνωμένων Πολιτειών».
Το δόγμα Μονρόε προέκυψε από την αμερικανική ανησυχία ότι οι ηπειρωτικές δυνάμεις προσπαθούσαν να ανακτήσουν τον έλεγχο των χωρών της Λατινικής Αμερικής, οι οποίες κέρδιζαν ανεξαρτησία εκείνα τα χρόνια.
Ήταν μια αρχή διαχωρισμού των σφαιρών επιρροής, που διατυπώθηκε σε μια εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν ακόμη τη στρατιωτική δύναμη για να την επιβάλουν χωρίς την βρετανική αποτρεπτική ομπρέλα.
Για δεκαετίες, το Δόγμα Μονρόε παρέμενε βέβαια ένα φάντασμα που ερχόταν στην επιφάνεια κατά διαστήματα.
Το δόγμα στον 20ό αιώνα
Στον 20ό αιώνα, το δόγμα Μονρόε μετατράπηκε από εξωτερική προειδοποίηση σε μέσο εσωτερικής διαχείρισης της ηπείρου. Το κρίσιμο βήμα ήταν το «Συμπέρασμα Ρούσβελτ» του 1904, με το οποίο ο Θίοντορ Ρούσβελτ επιβεβαίωσε το δικαίωμα των Ηνωμένων Πολιτειών να παρεμβαίνουν σε χώρες της περιοχής σε περιπτώσεις «κατάφωρης» αστάθειας ή μη εκπλήρωσης διεθνών υποχρεώσεων. Αυτή η ερμηνεία παρείχε πολιτική και νομική βάση για πολλές αμερικανικές καταναγκαστικές ενέργειες και παρεμβάσεις στην Καραϊβική και την Κεντρική Αμερική.
Σήμερα, ο πρόεδρος Τραμπ προσπαθεί να αναβιώσει το δόγμα Μονρόε και επίσημα: η νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ επιδιώκει να μετατρέψει το Δυτικό Ημισφαίριο στην πρώτη προτεραιότητα ασφαλείας της Αμερικής. «Αυτό αντιπροσωπεύει μια αντιστροφή της νοοτροπίας με την οποία η Ουάσινγκτον έβλεπε τον κόσμο τα τελευταία χρόνια», λένε αμερικανοί αξιωματούχοι.
Ένα έγγραφο που θέλει να γίνει δόγμα
Η Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας 2025 είναι ένα σχετικά σύντομο, αλλά πολιτικά φιλόδοξο έγγραφο, σχεδιασμένο να δώσει δογματική μορφή στην ατζέντα «Πρώτα η Αμερική» της δεύτερης θητείας του προέδρου Τραμπ.
Η νέα Στρατηγική δηλώνει ότι, μετά από «χρόνια παραμέλησης», οι Ηνωμένες Πολιτείες θα «επαναβεβαιώσουν και θα επιβάλουν» το Δόγμα Μονρόε για να αποκαταστήσουν την αμερικανική υπεροχή στο Δυτικό Ημισφαίριο και να προστατεύσουν την πατρίδα και την πρόσβαση σε βασικές γεωγραφικές περιοχές της περιοχής. Το πιο ξεκάθαρο σημείο είναι η δέσμευση να αποτραπεί η τοποθέτηση «ανταγωνιστών από χώρες εκτός Δυτικού ημισφαιρίου».
Η νέα στρατηγική Τραμπ συνοψίζεται σε δύο λέξεις : «Στράτευση και επέκταση».
Η Ουάσινγκτον θέλει να «στρατολογήσει» τους καθιερωμένους φίλους ως περιφερειακούς παίκτες, ικανούς να συμβάλουν στη σταθερότητα πέρα από τα σύνορά τους. Πρόκειται για μια σύγχρονη εκδοχή του Δόγματος Μονρόε: αφενός, αποτροπή της εισόδου ενός αντιπάλου και, αφετέρου, δημιουργία ενός οικονομικού δικτύου αρκετά ισχυρού ώστε να καταστήσει τον όποιο ανταγωνιστή, λιγότερο ελκυστικό.
Πράγματι, εδώ και μήνες, γινόμαστε μάρτυρες μιας αυξανόμενης κεντρικής θέσης της διάστασης της ασφάλειας στις σχέσεις ΗΠΑ-Λατινικής Αμερικής, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας σε ευαίσθητες περιοχές.
Τέλος ο Άτλας της παγκόσμιας τάξης
Το έγγραφο στρατηγικής αναφέρει ότι οι εποχές που οι Ηνωμένες Πολιτείες «υποστήριζαν ολόκληρη την παγκόσμια τάξη όπως ο Άτλας» έχουν παρέλθει. Η Ευρώπη θα πρέπει να αναλάβει την κύρια ευθύνη για την περιφερειακή της ασφάλεια. Η στρατηγική καθιστά επίσης σαφές ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ θα τερματιστεί.
Σύμφωνα με το έγγραφο, ένα άλλο βασικό συμφέρον των ΗΠΑ είναι ο γρήγορος τερματισμός του πολέμου στην Ουκρανία. Το έγγραφο αναφέρει τη σταθεροποίηση των ευρωπαϊκών οικονομιών, την αποτροπή ακούσιας κλιμάκωσης και την αποκατάσταση της στρατηγικής σταθερότητας με τη Ρωσία ως λόγους.
Το κεντρικό στοιχείο της στρατηγικής των ΗΠΑ για την Ευρώπη είναι η δραστική αύξηση των αμυντικών δαπανών. Με τη λεγόμενη «Δέσμευση της Χάγης», η κυβέρνηση Τραμπ απαιτεί ένα νέο πρότυπο: τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει εφεξής να δαπανούν το 5% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Αυτό το ποσοστό είναι υπερδιπλάσιο από τον προηγούμενο στόχο του 2%.
Ηρεμία αντί για αγανάκτηση
Η επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Κάγια Κάλλας, αναγνώρισε ότι μέρος της κριτικής των ΗΠΑ ήταν «αληθινό». «Φυσικά, υπάρχει πολλή κριτική, αλλά νομίζω ότι μέρος της είναι επίσης αληθινό», δήλωσε η Κάλλας. Οι απόψεις και των δύο πλευρών δεν συμπίπτουν πάντα, «αλλά νομίζω ότι η κυρίαρχη αρχή εξακολουθεί να υπάρχει».
Η γαλλική Le Monde θεωρεί πάντως το έγγραφο ως μια «ιστορική ρήξη» με τη μεταπολεμική εποχή. Στην πιο ανατρεπτική ανάγνωση του εγγράφου, κατηγορεί την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι διαβρώνει την πολιτική ελευθερία και κυριαρχία, περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης και καταπνίγει την εσωτερική αντιπολίτευση, ενώ οι μεταναστευτικές πολιτικές μεταμορφώνουν την ήπειρο με τέτοιο ρυθμό που, σε λιγότερο από είκοσι χρόνια, θα γίνει ένας διαφορετικός παράγοντας από αυτόν που οι Ηνωμένες Πολιτείες πιστεύουν ότι γνωρίζουν.
Η Ουάσιγκτον αρχίζει να αμφιβάλλει για το αν ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να διατηρήσουν οικονομίες και ένοπλες δυνάμεις αρκετά ισχυρές ώστε να παραμείνουν αξιόπιστοι σύμμαχοι και κάνει ένα βήμα παραπέρα εγείροντας το ζήτημα της ταυτότητας εντός του ΝΑΤΟ, εικάζοντας ότι μέσα σε λίγες δεκαετίες ορισμένα μέλη θα μπορούσαν να γίνουν «κατά πλειοψηφία μη Ευρωπαίοι», με απρόβλεπτες επιπτώσεις στη συνοχή της Συμμαχίας όπως αυτή είχε σχεδιαστεί στη μεταπολεμική εποχή.
Να κλείσει γρήγορα το Ουκρανικό
Έπειτα, υπάρχει η Ουκρανία. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ θεωρεί ότι είναι προς το στρατηγικό συμφέρον της Αμερικής να καταλήξει γρήγορα σε μια λύση μέσω διαπραγματεύσεων και να ανοικοδομήσει «στρατηγική σταθερότητα» με τη Μόσχα, αμφισβητώντας τις προσδοκίες των Ευρωπαίων για τη σύγκρουση που θεωρεί μη ρεαλιστικές.
Το Δόγμα Μονρόε γεννήθηκε για να κρατήσει τις ευρωπαϊκές δυνάμεις μακριά από την Αμερική. Το «δόγμα Τραμπ» δημιουργήθηκε για να κρατήσει την αστάθεια και, πάνω απ’ όλα, τη διείσδυση ξένων δυνάμεων σε υποδομές μακριά από την Ουάσιγκτον. Το αν θα επιβιώσει ή θα πεθάνει θα εξαρτηθεί από την ικανότητά του να παράγει πραγματική σταθερότητα και όχι στιγμιαία συναίνεση…
Πηγή: naftemporiki.gr
Διαβάστε επίσης: Η πιο δύσκολη ώρα για την Ευρώπη - Πώς θα αποφύγει τη ρήξη με τις ΗΠΑ