Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Σε μια συγκυρία όπου οι κοινωνικές ανισότητες και οι πιέσεις στα εισοδήματα εντείνονται, ο Γενικός Γραμματέας της ΣΕΚ Ανδρέας Φ. Μάτσας εξηγεί στο Economy Today γιατί η φορολογική μεταρρύθμιση πρέπει να στοχεύει στη δικαιοσύνη, στη στήριξη των εργαζόμενων και στην κοινωνική συνοχή. Προειδοποιεί ότι χωρίς πράσινη διάσταση, ουσιαστικά επιδόματα και διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους, η μεταρρύθμιση κινδυνεύει να αποτύχει στον πιο κρίσιμο της στόχο: να υπηρετήσει πραγματικά την κοινωνία.
Η φωνή των εργαζόμενων στη φορολογική μεταρρύθμιση
Ποια είναι η θέση της ΣΕΚ για τη φορολογική μεταρρύθμιση; Νιώθετε ότι οι προτάσεις που κατατίθενται λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τα συμφέροντα και τις ανάγκες των εργαζόμενων;
Η ΣΕΚ είχε καταθέσει συγκεκριμένη πρόταση το 2017, η οποία υιοθετήθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο της προηγούμενης Κυβέρνησης το 2019, στη βάση της συνολικής και πράσινης φορολογικής μεταρρύθμισης. Αυτή η θέση συζητήθηκε και με την παρούσα Κυβέρνηση, ενώ κατατέθηκε και συγκεκριμένο υπόμνημα στο ΚΟΕ του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Η ανάγκη για συνολική μεταρρύθμιση προκύπτει από το γεγονός πως, αυτή θα πρέπει να αφορά το σύνολο των επηρεαζόμενων, ενώ, παράλληλα, η πράσινη διάσταση θα δημιουργούσε τις αναγκαίες και ικανές συνθήκες υλοποίησης των υποχρεώσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας σχετικά με τη διαχείριση της κλιματικής αλλαγής, καθιστώντας πιο ομαλή και κοινωνικά δίκαιη τη μετάβαση, μέσα από την παραχώρηση αντισταθμιστικών και δημοσιονομικά ουδέτερων μέτρων. Γίνεται εύκολα κατανοητό πως, σε περίπτωση που δεν υπάρξει δυνατότητα επιβράδυνσης της Πράσινης ,ετάβασης, θα πρέπει να υπάρξει σαφής και επαρκής σχεδιασμός παραχώρησης αντισταθμιστικών παροχών.
Για να είμαστε σωστοί, αντικειμενικοί και δίκαιοι, η πρόταση που έχει κατατεθεί εμπεριέχει θετικά στοιχεία, χρήζει όμως βελτιώσεων, για πιο θετική επίδραση στους εργαζόμενους, οι οποίες έχουν συζητηθεί στην πρόσφατη συνάντηση της Συμβουλευτικής Οικονομικής Επιτροπής.
Για παράδειγμα, θα πρέπει να επανασχεδιαστεί η φορολογική βάση για τη μισθολογική κατηγορία από €40.000 μέχρι €80.000, με αναπροσαρμογή της φορολόγησης μέχρι €60.000 στην προηγούμενη φορολογική βάση του 25%. Παράλληλα, θα πρέπει να επανακαθοριστεί η διασύνδεση της μεταρρύθμισης με τη σύνθεση της οικογένειας και την ηλικία των παιδιών, στη βάση του ισοδύναμου οικογενειακού εισοδήματος, έτσι ώστε να γίνεται πιο δίκαιη η παραχώρηση του επιδόματος τέκνου και της φοιτητικής χορηγίας.
Φορολογική δικαιοσύνη και ελάφρυνση χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων
Κατά την άποψή σας, διασφαλίζει η φορολογική μεταρρύθμιση μεγαλύτερη φορολογική δικαιοσύνη; Πιστεύετε ότι οι χαμηλόμισθοι και η μεσαία τάξη έχουν πραγματικά να ωφεληθούν από τις προτεινόμενες αλλαγές;
Το γεγονός πως, ένας στους δύο περίπου εργαζόμενους βρίσκεται κάτω από το φορολογητέο εισόδημα, από μόνο του αποτελεί στοιχείο επιβεβαίωσης ότι, η φορολογική μεταρρύθμιση, ιδιαίτερα από τη στιγμή που δεν είναι συνολική αλλά ούτε και πράσινη, αφήνει εκτός αυτούς που έχουν ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη ενίσχυσης.
Σαφής ήταν και η τοποθέτηση του ΚΟΕ κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της Συμβουλευτικής Οικονομικής Επιτροπής, μέσα από την οποία επιβεβαιώθηκε η θέση της ΣΕΚ πως, η ενίσχυση των χαμηλόμισθων μπορεί και πρέπει να γίνει μέσα από στοχευμένη επιδοματική πολιτική.
Πιο συγκεκριμένα, το επίδομα τέκνου θα πρέπει να παραχωρείται ομοιόμορφα για όλους, στο πλαίσιο και του Σκανδιναβικού μοντέλου, όπου η στήριξη είναι καθολική μέχρι και την ενηλικίωση, σε μια προσπάθεια περιορισμού και του προβλήματος της υπογεννητικότητας. Ανάλογα και η φοιτητική χορηγία, επανακαθορίζοντας τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις παραχώρησής της, σε συνάρτηση με τις όποιες αρνητικές επιδράσεις στους μισθούς και την πορεία του πληθωρισμού, σε συνάρτηση και με την τιμαριθμοποίηση της φορολογικής μεταρρύθμισης.
Επιπρόσθετα, η ανάγκη στήριξης των χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων και ιδιαίτερα των εργαζόμενων που δεν καλύπτονται ακόμα από συλλογικές συμβάσεις, επιβάλλει, παράλληλα με τη φορολογική μεταρρύθμιση, αλλά και ενισχυτικά, την προώθηση της επέκτασης της εφαρμογής των συλλογικών συμβάσεων, στο πλαίσιο της Οδηγίας για την επάρκεια των μισθών, όπως και την ουσιαστική αύξηση του κατώτατου μισθού, σε συνάρτηση με τη διασύνδεσή του με την ωριαία απόδοση και την Α.Τ.Α.
Τέλος, παρά το γεγονός πως η μείωση του ΦΠΑ είναι εκτός των όρων εντολής που έχει καθορίσει η Κυβέρνηση, θεωρείται πως μπορεί να εξεταστεί η μείωσή του, λαμβάνοντας υπόψη την προσωρινότητα της αύξησής του. Παράλληλα, θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο περαιτέρω μείωσης ή και μηδενισμού του προς τα νοικοκυριά που προχωρούν στην υλοποίηση πράσινων επενδύσεων, στηρίζοντας με αυτό τον τρόπο και τις ομάδες εργαζόμενων που βρίσκονται κάτω από το φορολογητέο εισόδημα.
Αφορολόγητο εισόδημα
Η ΣΕΚ έχει θέσει θέμα αύξησης του αφορολόγητου εισοδήματος στα €25.000. Πώς σχολιάζετε τη θέση της Κυβέρνησης ότι οποιαδήποτε αύξηση πέραν των €20.500 δημιουργεί δημοσιονομικές «περιπέτειες»; Επιμένετε στην εισήγησή σας και γιατί;
Η ΣΕΚ ουδέποτε έθεσε θέμα αύξησης του αφορολόγητου εισοδήματος στις €25.000 με δεδομένο κυρίως το γεγονός πως, ένας στους δύο εργαζόμενους, στο σύνολο της αγοράς εργασίας, λαμβάνει μισθό κάτω από το φορολογητέο εισόδημα. Λόγω και αυτού ακριβώς του δεδομένου, τέθηκε η εισήγηση για τη συνολική μεταρρύθμιση, η οποία να αφορά και να επιδρά θετικά στο σύνολο των εργαζόμενων, ανεξάρτητα από το ύψος της τελικής αύξησης του αφορολόγητου ποσού.
Πέρα από τα όσα έχουν ήδη σημειωθεί ως υποστηρικτικά μέτρα στήριξης των εργαζόμενων, θα μπορούσαν να προστεθούν, ανεξάρτητα από το τελικό ύψος του αφορολόγητου εισοδήματος και οι δύο ακόλουθες εισηγήσεις.
Βελτίωση των φορολογικών εκπτώσεων, στοχεύοντας στην ενθάρρυνση της επέκτασης του θεσμού των ταμείων προνοίας, μέσα από τις συλλογικές συμβάσεις, ως δεύτερος πυλώνας συνταξιοδοτικών παροχών, (η πολιτική αυτή διασυνδέεται και με τη διαδικασία μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος), το οποίο θα εξαιρείται από τον υπολογισμό των εκπτώσεων του 1/5 με τον καθορισμό ανώτατου ποσοστού απαλλαγής.
Άρση της φορολόγησης των Ταμείων Υγείας, έτσι ώστε να συνεχίσουν να λειτουργούν υποστηρικτικά και ενισχυτικά προς τους εργαζόμενους, χωρίς να επηρεάζουν ανταγωνιστικά το ΓεΣΥ.
Επιδοματική ανισότητα και κοινωνική συνοχή
Ποια μέτρα θεωρείτε ότι είναι αναγκαία μέσα από το φορολογικό σύστημα για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τη μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων; Πιστεύετε ότι η μεταρρύθμιση κινείται προς αυτή την κατεύθυνση;
Η ΣΕΚ έθεσε σαφώς την ανάγκη διασύνδεσης της φορολογικής μεταρρύθμισης με άλλες πολιτικές οι οποίες βρίσκονται ανοικτές στη διαδικασία του κοινωνικού διαλόγου και αφορούν τη μείωση των ανισοτήτων και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Προς αυτή την κατεύθυνση, επιβάλλεται η ολοκλήρωση της διαδικασίας μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, της πλήρους αποκατάστασης της ΑΤΑ, η οποία θα πρέπει να δίνει τη δυνατότητα κάλυψης του συνόλου των εργαζόμενων, της αύξησης του κατώτατου μισθού και της επέκτασης της εφαρμογής των συλλογικών συμβάσεων, ως σημείο κάλυψης του συνόλου της αγοράς εργασίας και στήριξης όλων των εργαζόμενων.
Είναι ακριβώς στη βάση αυτής της προσέγγισης, όπως βέβαια και στο πλαίσιο της ενίσχυσης και αξιοποίησης του θεσμικού πλαισίου του κοινωνικού διαλόγου, που η ΣΕΚ ζήτησε τη συζήτηση της φορολογικής μεταρρύθμισης στη Συμβουλευτική Οικονομική Επιτροπή (ΣΟΕ), με τη συμμετοχή των επηρεαζόμενων Υπουργών, για τον καθορισμό φορολογικών κινήτρων προς υλοποίηση των πιο πάνω στόχων.
Φορολογική μεταρρύθμιση και παραγωγική ανασυγκρότηση
Η ΣΕΚ έχει τοποθετηθεί υπέρ της ενίσχυσης της παραγωγικής βάσης της χώρας. Πώς μπορεί η φορολογική μεταρρύθμιση να συμβάλει σε αυτόν τον στόχο και ποια σημεία θεωρείτε κρίσιμα;
Η ΣΕΚ εδώ και αρκετά χρόνια τονίζει την ανάγκη αύξησης της παραγωγικότητας της κυπριακής οικονομίας. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια η παραγωγικότητα βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αρκετοί εργοδότες δεν επενδύουν όσο θα έπρεπε στην τεχνολογική αναβάθμιση των υποδομών των επιχειρήσεων. Η παροχή φορολογικών κινήτρων και ελαφρύνσεων σε κυπριακές κυρίως επιχειρήσεις οι οποίες αποδεδειγμένα επενδύουν σε αναβάθμιση των τεχνολογικών τους υποδομών, σε πράσινες επενδύσεις και στην ψηφιοποίηση θα ήταν προς την ορθή κατεύθυνση. Την ίδια ώρα όμως οι εργοδότες θα πρέπει να παρέχουν και τα αναγκαία κίνητρα στους εργαζόμενους τους για κατάρτιση, ενίσχυση δεξιοτήτων και εξειδίκευση.
Το πιο πάνω προϋποθέτει ενίσχυση, επέκταση και εμπλουτισμό των συλλογικών συμβάσεων ώστε να προσφέρονται και στους εργαζόμενους τα απαραίτητα κίνητρα ή άλλα οικονομικά ωφελήματα. Το μεγαλύτερο περιουσιακό στοιχείο των επιχειρήσεων είναι το ανθρώπινο δυναμικό και εκεί θα πρέπει να στοχεύσουν οι επιχειρήσεις σε συνδυασμό με επενδύσεις για τεχνολογική αναβάθμιση.
Κάτι τέτοιο, αναμφίβολα θα ήταν υποβοηθητικό στην ενίσχυση της παραγωγικότητας και θα μπορούσε να είχε συμπεριληφθεί στο πλαίσιο της συνολικής μεταρρύθμισης του φορολογικού συστήματος, με την παραχώρηση συγκεκριμένων κινήτρων.
Συμμετοχή των συνδικάτων στον διάλογο
Πώς κρίνετε τη διαδικασία διαβούλευσης μέχρι σήμερα; Έχετε αισθανθεί ότι η φωνή των συνδικάτων ακούστηκε επαρκώς ή πιστεύετε ότι υπήρξαν αποκλεισμοί και παραλείψεις;
Η ΣΕΚ ανέδειξε από την πρώτη στιγμή την αναγκαιότητα διεξαγωγής ενός ολοκληρωμένου, δομημένου και στοχευμένου κοινωνικού διάλογου, έτσι ώστε το αποτέλεσμα της φορολογικής μεταρρύθμισης να είναι όσο το δυνατόν πιο κοινωνικά δίκαιο και να συνδράμει στην υλοποίηση του στόχου της κοινωνικής συνοχής, στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς.
Είναι ακριβώς στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης, που τέθηκε έγκαιρα η ανάγκη συζήτησης της μεταρρύθμισης στο θεσμικό πλαίσιο της Συμβουλευτικής Οικονομικής Επιτροπής, όπου μαζί με τους κοινωνικούς εταίρους συμμετέχουν οι Υπουργοί Οικονομικών, Εργασίας και Ενέργειας, όπως και ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας.
Αντί αυτού, το πλαίσιο της μεταρρύθμισης οριοθετήθηκε πριν την έναρξη της συζήτησης, σε πολιτικό επίπεδο, πράγμα που περιόρισε το εύρος της συζήτησης. Παράλληλα, ο κοινωνικός διάλογος υποκαταστάθηκε, μέχρι και πολύ πρόσφατα, από τη δημόσια διαβούλευση, η οποία έχει έναν εντελώς διαφορετικό ρόλο και χρησιμότητα. Αυτή η διάσταση αναδεικνύεται επιβεβαιωτικά και μέσα από το πρόσφατο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τον Κοινωνικό Διάλογο, ενισχύοντας τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων στον θεσμικό κοινωνικό διάλογο.
Παρόλα αυτά, θα πρέπει να σημειωθεί πως, μετά και την πρόσφατη συζήτηση στη Συμβουλευτική Οικονομική Επιτροπή, έχει ενισχυθεί η δυνατότητα καλύτερης και πιο κοινωνικά ολοκληρωμένης ρύθμισης των παραμέτρων που θα συνθέτουν τη φορολογική μεταρρύθμιση, στοχεύοντας στη βελτίωση της κοινωνικής ισορροπίας και συνοχής.
Ευρήματα της έρευνας της ΣΕΚ-οικονομική ασφάλεια και φορολογικό σύστημα
Βάσει της πρόσφατης έρευνας της ΣΕΚ για τα επίπεδα των μισθών, διαφαίνεται ότι η πλειοψηφία των εργαζόμενων δηλώνει πως δεν τα βγάζει πέρα, ενώ μόλις το 7% απάντησε ότι ζει άνετα με το εισόδημά του. Πώς θεωρείτε ότι μπορεί η φορολογική μεταρρύθμιση να απαντήσει ουσιαστικά σε αυτές τις κοινωνικές πιέσεις και να ανακουφίσει τα νοικοκυριά που ζουν μεσαία ή και οριακά; Ποιες φορολογικές παρεμβάσεις προτείνετε για την αναστροφή αυτής της εικόνας;
Όταν σχεδόν οκτώ στους δέκα εργαζόμενους δηλώνουν πως ο μισθός που λαμβάνουν είναι ανεπαρκής, στη βάση του γεγονότος πως, δεν ανταποκρίνεται στο κόστος ζωής, ενώ σχεδόν ένας στους τέσσερις σημειώνει ότι αναγκάζεται να δανείζεται στο τέλος κάθε μήνα για να καλύψει τις υποχρεώσεις του, το πρόβλημα είναι τεράστιο και ως τέτοιο, χρήζει συντονισμένης, συνολικής και στοχευμένης κοινωνικής πολιτικής, η οποία να αγγίζει και τα όρια της φορολογικής μεταρρύθμισης.
Η θετική πορεία της οικονομίας, σε συνάρτηση όμως και με τα προβλήματα και τις καθημερινές ανάγκες των πολιτών, σε σχέση και με τη δυνατότητα κάλυψης βασικών βιοποριστικών αναγκών, συμπεριλαμβανομένης και της στέγασης, δημιουργούν την υποχρέωση για πιο κοινωνικά δίκαιη και επαρκή φορολογική μεταρρύθμιση.
Παράλληλα με τα όσα έχουν ήδη σημειωθεί, είναι σημαντικό να επανεξεταστεί η στεγαστική πολιτική με την αξιολόγηση της δυνατότητας παραχώρησης επιπρόσθετων φορολογικών εκπτώσεων. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να τεθεί προς συζήτηση το θέμα της φορολογίας των καυσίμων, με δεδομένο το γεγονός πως, τα 2/3 της τιμής είναι φόροι. Παράλληλα, θα πρέπει η μείωση του φορολογικού βάρους της τάξης του 8% από τις επιχειρήσεις θα πρέπει να συνδυαστεί με τη δέσμευση των εργοδοτών για αύξηση του κατώτατου μισθού, όπως και με την πλήρη αποκατάσταση της Α.Τ.Α.
Τέλος, επιβάλλεται η αύξηση των μέτρων πάταξης της φοροδιαφυγής, έτσι ώστε τα συμπληρωματικά έσοδα να μπορέσουν να επενδυθούν σε μέτρα στήριξης των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού και να ενισχύσουν περαιτέρω την κοινωνική πολιτική.